Tretinoin là thuốc kê đơn không nên tự ý dùng để làm đẹp 'cấp tốc' vì tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Chỉ còn khoảng hai tháng nữa đến tết nguyên đán Bính Ngọ 2026, nhiều chị em đổ xô tìm kiếm các sản phẩm bôi da để làm đẹp cấp tốc, trong đó tretinoin bỗng thành "ngôi sao" được quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội. Việc mua và dùng tùy tiện loại thuốc da liễu này khiến không ít người phải vào viện điều trị vì bỏng đỏ, kích ứng nặng.

Bệnh viện Da liễu Đà Nẵng thời điểm cuối năm gia tăng nhanh số bệnh nhân đến khám do sử dụng tretinoin. Chị T.H. (29 tuổi) kể: "Thấy nhiều chia sẻ trên TikTok da đẹp lên rất nhanh khi dùng tretinoin nên tôi mua tuýp 0,1% trên mạng về dùng. Ba ngày sau mặt nóng rát, đỏ, bong từng mảng và sưng phồng. Lúc đó tôi mới tá hỏa đi viện".

BS CKI Nguyễn Thị Nam Phương, khoa phẫu thuật thẩm mỹ Bệnh viện Da liễu Đà Nẵng, cho biết tretinoin là chất có hoạt tính rất mạnh trong nhóm retinoids bôi ngoài da. Chất này thúc đẩy thay mới tế bào da, giảm bã nhờn, phân tán sắc tố, thường được kê đơn trong điều trị mụn trứng cá, một số bệnh lý tăng sừng, một số bệnh lý tại nang lông - tuyến bã.

Càng gần tết, nhu cầu làm đẹp tăng cao, các xu hướng "lột da", "đổi da cấp tốc" lan truyền mạnh trên mạng xã hội. "Tretinoin dễ mua, giá rẻ, được nhiều người nổi tiếng chia sẻ nên càng dễ bị lạm dụng", bác sĩ Nam Phương nói.

Tự ý dùng tretinoin để bôi da mặt gây dị ứng đỏ ửng. Ảnh: BVCC - Châu Sa

Tuy nhiên không phải làn da nào cũng đủ khỏe để chịu được tác động mạnh của chất này. Tretinoin dễ gây đỏ, rát, bong tróc, đặc biệt trên các làn da đang yếu, đã từng dùng mỹ phẩm kém chất lượng hoặc không được bảo vệ bởi kem chống nắng, dưỡng ẩm phù hợp. Trường hợp nhẹ có thể mất vài tuần để hồi phục, trường hợp nặng kéo dài nhiều tháng.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bác sĩ Nguyễn Tiến Thành - thành viên Hội Da liễu Việt Nam - cho hay thời gian gần đây ghi nhận nhiều ca viêm da kích ứng, thậm chí nhiễm trùng do tự sử dụng hoạt chất tretinoin. Tretinoin không phải kem dưỡng mà là thuốc kê đơn, có nhiều nồng độ khác nhau. Nếu dùng sai, da có thể bị tổn thương nặng.

Thời gian qua bác sĩ Thành tiếp nhận không ít ca da đỏ rực, rát bỏng, bong tróc từng mảng sau khi tự ý dùng tretinoin. Một số trường hợp bùng phát mụn viêm, hàng rào bảo vệ da suy yếu khiến da châm chích, khô căng và dễ nhiễm trùng.

Có người vừa kích ứng do tretinoin vừa bị viêm da tiếp xúc vì dùng hàng giả, hàng nhái mua trên mạng. Như vậy da bị tổn thương hai lần, một là do nồng độ không phù hợp, hai là do chất lượng sản phẩm không đảm bảo.

Một trường hợp gần đây là phụ nữ gần 40 tuổi mua sản phẩm có chứa tretinoin trị giá vài triệu đồng tại spa. "Bôi ba ngày, mặt chị đỏ rực, rát và chảy dịch. Nhân viên spa lại khuyên "cứ bôi tiếp để thay da" khiến da tổn thương nặng hơn. Cuối cùng chị phải nghỉ làm đi khám trong tình trạng da tổn thương rất nặng", bác sĩ Thành chia sẻ.

Theo bác sĩ Nam Phương, bệnh nhân thường mắc ba sai lầm phổ biến khi dùng tretinoin. Một số người dùng sai mục đích khi không hiểu rõ mình đang dùng thuốc điều trị, chỉ mong muốn "da bong để đẹp nhanh", làm theo lời khuyên truyền miệng trên mạng.

Một sai lầm nữa là dùng sai nồng độ, sai liều. Tretinoin trên thị trường thường có nồng độ từ 0,01 - 0,25%. Việc lựa chọn nồng độ, tần suất bôi phải do bác sĩ kê đơn. Tự tăng nồng độ rất dễ gây kích ứng nặng. Bên cạnh đó, nhiều làn da đã tổn thương do dùng mỹ phẩm không an toàn, kem trộn... khi tiếp xúc tretinoin, các phản ứng rát, bỏng đỏ thường nghiêm trọng hơn.

Bác sĩ Nam Phương khuyến cáo: "Khi bị kích ứng do dùng tretinoin, việc đầu tiên phải ngưng ngay tất cả sản phẩm đang dùng, chỉ rửa mặt bằng sản phẩm dịu nhẹ, tránh acid hoặc sản phẩm có các hạt ma xát trên da.

Chống nắng kỹ ít nhất hai lần/ngày. Tăng cường dưỡng ẩm bằng các sản phẩm làm dịu, phục hồi da. Đi khám bác sĩ da liễu nếu kích ứng không cải thiện và tuyệt đối không làm theo các mẹo trên mạng, tránh nguy cơ nhiễm trùng, tăng sắc tố sau viêm".

BS CKI Nguyễn Anh Khoa, Phó trưởng khoa phẫu thuật thẩm mỹ Bệnh viện Da liễu Đà Nẵng, cho biết thêm về cơ chế hoạt động của tretinoin. Tretinoin gắn vào thụ thể RAR trong nhân tế bào, giúp điều chỉnh chu trình biệt hóa keratin và tái tạo da. Để đảm bảo an toàn, người dùng nên đến khám bác sĩ da liễu để được tư vấn sản phẩm phù hợp và hướng dẫn sử dụng đúng.

Với những người có nhu cầu cải thiện làn da trước tết, bác sĩ Khoa nhấn mạnh điều quan trọng nhất là đánh giá sức khỏe làn da như độ ẩm, độ đàn hồi, độ nhạy cảm, có viêm da, dị ứng hay nhiễm trùng hay không. Nếu không chắc chắn nên khám bác sĩ da liễu trước khi bắt đầu bất kỳ liệu trình thẩm mỹ nào.

Khi da đã ổn định và không có bệnh lý kèm theo, bước tiếp theo là xác định vấn đề cần cải thiện. Những mối quan tâm thường gặp gồm sắc tố da (thâm, nám), lỗ chân lông to, nếp nhăn nông, sẹo mụn hoặc nhiều vấn đề cùng lúc. Tùy từng trường hợp bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ phù hợp, có thể bao gồm điều trị tại chỗ, laser, peel hóa học, lăn kim hoặc kết hợp nhiều phương pháp.

Bệnh viện Vinmec cũng khuyến cáo, tretinoin là một loại thuốc da liễu có hoạt tính mạnh, được dùng để điều trị một số vấn đề về da như mụn trứng cá, da có nếp nhăn, da bị tổn thương do ánh nắng mặt trời,... Để đạt hiệu quả điều trị và giảm nguy cơ gặp các tác dụng phụ, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ.

Để đảm bảo an toàn khi điều trị bằng tretinoin gel (hoặc Tretinoin dạng kem) cần báo với bác sĩ chi tiết về tình trạng làn da và một số thông tin quan trọng khác gồm:

Tình trạng mang thai: chưa có đủ nghiên cứu để chứng minh tretinoin an toàn cho thai kỳ, nếu đang mang thai hoặc dự định mang thai, nên nói chuyện với bác sĩ để được phân tích các lợi ích và nguy cơ khi sử dụng Tretinoin.

Đang trong thời kỳ cho con bú: các dữ liệu hiện tại chưa cho biết rõ tretinoin có thể đi qua sữa mẹ hay không. Do đó cần hạn chế sử dụng thuốc trong thời kỳ cho con bú.

Tình trạng phơi nắng: hãy báo với bác sĩ nếu công việc của bạn phải tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời.

Các loại thuốc đang sử dụng: thông báo với bác sĩ tất cả các loại thuốc đang dùng, các loại kem bôi da đang sử dụng. Bác sĩ sẽ kiểm tra xem các loại thuốc này có tương tác bất lợi với Tretinoin hay không.

An Dương (T/h)