Truy xuất nguồn gốc: Áp lực hay cơ hội cho doanh nghiệp Việt?

Ông đánh giá như thế nào về nhu cầu truy xuất nguồn gốc trên thị trường Việt Nam hiện nay?

Nhu cầu truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam hiện nay rất lớn. Việt Nam là thị trường rộng lớn của các quốc gia trên thế giới, hoạt động sản xuất – kinh doanh – thương mại rất nhộn nhịp, nhiều loại hàng hóa lưu thông nhanh nên yêu cầu về minh bạch ngày càng lớn.

Khi Việt Nam hội nhập sâu với khu vực và thế giới, các tiêu chuẩn mới liên tục được áp dụng, khiến truy xuất nguồn gốc trở thành yêu cầu thiết yếu. Đặc biệt, nhiều mặt hàng xuất khẩu buộc phải truy xuất đầy đủ nếu muốn vào thị trường khó tính như EU, Mỹ… Nếu không đáp ứng, doanh nghiệp rất khó tiếp cận và sản phẩm có thể bị từ chối.

Theo ông, vì sao doanh nghiệp quyết định đầu tư triển khai truy xuất nguồn gốc? Yếu tố thị trường hay pháp lý đóng vai trò lớn hơn?

Với Traphaco là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực dược và chăm sóc sức khỏe thì truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn xuất phát từ bản chất ngành nghề. Sản phẩm dược liên quan đến sức khỏe và tính mạng con người nên yêu cầu về độ chính xác và minh bạch gần như sai số bằng 0.

Thực tế, chúng tôi đã triển khai truy xuất từ khá sớm. Traphaco tham gia mã số mã vạch từ lâu, sau đó phát triển các dự án chuyển đổi số, đặc biệt là chương trình Green Plan – Sản phẩm xanh, với sứ mệnh “sáng tạo sản phẩm xanh chăm sóc sức khỏe con người”.

Đối với dược liệu chuẩn GACP, tất cả đều phải có nguồn gốc rõ ràng: giống từ đâu, trồng tại vùng nào, đất – nước – khí hậu ra sao, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật có đạt chuẩn không… Tất cả đòi hỏi truy xuất chính xác và liên tục. Khi có Quyết định 100/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc, chúng tôi càng xác định rõ lộ trình.

Traphaco đã phối hợp với Trung tâm Mã số mã vạch Quốc gia và các đơn vị tư vấn xây dựng hệ thống truy xuất cho nhóm sản phẩm chủ lực trước, sau đó mở rộng dần.

Khi triển khai truy xuất nguồn gốc, khó khăn lớn nhất trong nội bộ doanh nghiệp là gì nhân lực, chi phí hay quy trình, thưa ông?

Khó khăn lớn nhất không phải chi phí hay kỹ thuật, mà là nhận thức và sự đồng bộ. Doanh nghiệp là một “cơ thể sống”, với nhiều mối quan hệ: cổ đông, người lao động, nhà cung ứng, khách hàng và cơ quan quản lý. Muốn truy xuất thành công, tất cả các bên phải tương tác, hiểu và ủng hộ.

Nếu chỉ doanh nghiệp muốn làm mà đối tác – đặc biệt là người trồng dược liệu, nhà cung cấp bao bì, tá dược còn chưa sẵn sàng thì hệ thống không thể vận hành trơn tru. Do đó, nhận thức là yếu tố số một.

Ví dụ, khi triển khai phần mềm truy xuất dược liệu cho 5 loại dược liệu chủ lực, chúng tôi mất đến 3 năm để hướng dẫn bà con ghi chép, cập nhật thông tin (bón phân, tưới nước, thu hái…). Ban đầu rất khó nhưng khi họ thấy lợi ích, được hỗ trợ thường xuyên qua điện thoại và hệ thống, họ dần hợp tác tích cực hơn.

Ngoài ra, Việt Nam là thị trường năng động, quy định thay đổi nhanh; hạ tầng cũ và mới đan xen khiến việc đồng bộ hóa hệ thống cũng là thử thách lớn.

TS. Nguyễn Huy Văn, Phó Tổng Giám đốc CTCP Traphaco chia sẻ cùng PV Chất lượng Việt Nam. (Ảnh: Hồng Vân)

Về phía doanh nghiệp, ông có kiến nghị gì để Nhà nước và cơ quan quản lý hỗ trợ nâng cao truy xuất nguồn gốc trong thời gian tới?

Thứ nhất, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa sửa đổi là bước tiến rất lớn, nhưng cần có hướng dẫn cụ thể, chi tiết và đồng bộ hơn để doanh nghiệp dễ triển khai. Nếu có chương trình đồng bộ từ địa phương, hiệu quả sẽ rất rõ. Traphaco đi trước vì xuất phát từ nội tại, nhưng nếu có chương trình cấp quốc gia, sức lan tỏa sẽ lớn hơn.

Thứ hai, Nhà nước cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp làm tốt; đi kèm tuyên truyền mạnh mẽ để giảm hàng giả, hàng nhái - vấn nạn khiến doanh nghiệp chân chính gặp nhiều thiệt hại.

Thứ ba, cần tối ưu các cổng tiếp nhận dữ liệu, giúp doanh nghiệp khai báo thuận lợi hơn, đồng thời tăng giá trị quảng bá cho sản phẩm.

Cuối cùng, cần chú ý vấn đề bảo mật bí quyết kinh doanh. Minh bạch là cần thiết nhưng không có cơ chế bảo vệ tài sản trí tuệ thì doanh nghiệp sẽ e ngại. Cũng giống như chuyện nhiều thầy lang, nhiều bài thuốc gia truyền không dám chia sẻ vì lo mất bí quyết – đây là trở ngại thực tế.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!

Thanh Hiền (thực hiện)