Làn gió tiêu dùng xanh mở đường cho chuyển đổi bao bì tại Việt Nam

Xu hướng tiêu dùng xanh đang định hình lại thị trường Việt Nam theo cách mạnh hơn nhiều so với vài năm trước. Khảo sát của NielsenIQ cho thấy, 38% người tiêu dùng xếp yếu tố bảo vệ môi trường ngang với giá và chất lượng. Điều này biến “xanh hoá bao bì, minh bạch nguồn gốc, an toàn tiêu chuẩn” từ lựa chọn thành điều kiện bắt buộc.

Tại TP.HCM, chương trình “Tháng Tick xanh trách nhiệm” triển khai trên 12 hệ thống phân phối lớn, với hơn 3.000 sản phẩm thiết yếu được gắn nhãn nhận diện. Nhờ đó, người mua dễ dàng nhận diện thực phẩm an toàn, còn doanh nghiệp đạt “tick xanh” được hưởng ưu đãi – có mặt hàng được khuyến mãi tới 100%. Đây được xem là phép thử thực tế cho thấy người tiêu dùng Việt đang ngày càng nghiêm túc với tiêu chí xanh – sạch – bền vững.

Không chỉ trong siêu thị, xu hướng này lan vào đời sống thường nhật. Các gia đình, đặc biệt nhóm trẻ và trung lưu đang chuyển sang dùng túi giấy, vật liệu tự phân hủy, hộp bột giấy hoặc ưu tiên thương hiệu giảm rác thải nhựa. Điều đó chứng tỏ tiêu dùng xanh đã vượt qua giai đoạn phong trào để trở thành thói quen.

Việt Nam có khoảng 14.000 doanh nghiệp sản xuất bao bì, nhưng phần lớn vẫn phụ thuộc nhựa truyền thống. Trong khi đó, mức tiêu thụ nhựa được dự báo đạt 11,6 triệu tấn vào năm 2025 và tăng lên 16,3 triệu tấn vào 2030, tương đương hơn 80 kg/người/năm. Những con số này không chỉ gây áp lực môi trường mà còn đặt doanh nghiệp vào tình thế phải thay đổi.

Thị trường xuất khẩu thậm chí siết chặt hơn. EU, Mỹ, Nhật Bản đều áp dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về vật liệu tái chế, khí thải và quy định nhãn mác môi trường. Nếu không đáp ứng, hàng Việt có thể bị trả về ngay tại cửa khẩu.

Các gian hàng tham gia chương trình “Tick xanh” triển khai khu vực trưng bày bắt mắt, hấp dẫn.

Trong nước, các phong trào cộng đồng càng thúc đẩy thay đổi. Một chương trình đổi rác tái chế lấy quà tại TP.HCM đã thu về 5.400 đơn vị rác nhựa, 3.200 viên pin và 200 kg giấy chỉ trong thời gian ngắn – cho thấy nhận thức người dân đã chuyển từ “ủng hộ” sang hành động thực tế.

Giới chuyên gia nhận định, khi người tiêu dùng chủ động chọn sản phẩm thân thiện môi trường, doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh chiến lược. Với nhóm hàng FMCG, thực phẩm, thời trang, mỹ phẩm… yêu cầu về khả năng phân hủy, tái chế và nguồn gốc vật liệu ngày càng rõ rệt. Đây vừa là cơ hội, vừa là sức ép khiến doanh nghiệp không thể chậm chân.

Việt Nam có lợi thế về nguồn nguyên liệu sinh học và chi phí cạnh tranh nhưng ngành bao bì vẫn đối mặt thách thức về nhân lực, hạ tầng và đầu tư R&D. Việc chuyển từ nhựa truyền thống sang vật liệu tái chế, tái sử dụng hoặc phân hủy sinh học đòi hỏi chi phí lớn, song là con đường tất yếu.

Doanh nghiệp được khuyến nghị đẩy mạnh hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học để ứng dụng vật liệu sinh học, nano, công nghệ in 3D… nhằm rút ngắn lộ trình chuyển đổi.

Theo TS. Lê Bá Thường, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Pháp luật và Văn hóa Doanh nghiệp, Nhà nước cần sớm hoàn thiện khung pháp lý cho sản xuất bao bì sinh học, đặc biệt là quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật và nhãn mác. Bộ tiêu chuẩn đồng bộ sẽ giúp doanh nghiệp dễ tiếp cận thị trường hơn và giảm rủi ro khi xuất khẩu.

Ông nhấn mạnh: Nhiều thị trường kiểm soát chặt chẽ dán nhãn, kiểm định môi trường, truy xuất vật liệu; doanh nghiệp phải cập nhật thường xuyên nếu không muốn bị trả hàng. Bao bì thân thiện môi trường vì vậy không còn là lựa chọn phụ trợ, mà đã trở thành “tấm hộ chiếu xanh” để sản phẩm tồn tại trong siêu thị, chuỗi phân phối và thị trường quốc tế.

Thanh Hiền