Truy xuất nguồn gốc góp phần xây dựng nền kinh tế minh bạch và có trách nhiệm

Chia sẻ với báo chí, TS. Lương Minh Huân - Viện trưởng Phát triển doanh nghiệp, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) từng nhận định, những biện pháp chống hàng giả truyền thống như tem nhãn, mã vạch đơn thuần dần mất hiệu lực trước các chiêu trò của người làm hàng giả thế hệ mới. Nếu không kiểm soát tốt truy xuất nguồn gốc, Việt Nam sẽ trở thành “điểm mù” về hàng hóa, cản trở tiến trình hội nhập”. Điều này khẳng định vai trò then chốt của truy xuất nguồn gốc đối với thị trường trong nước cũng như xuất khẩu hàng hóa quốc tế.

Truy xuất nguồn gốc góp phần xây dựng nền kinh tế minh bạch và có trách nhiệm. Ảnh minh họa.

Nâng tầm vị thế hàng hóa Việt trên thị trường quốc tế

Các chuyên gia cho biết, khi thế giới ngày càng đề cao các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, môi trường và phát triển bền vững, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc đã trở thành “giấy thông hành” bắt buộc để hàng hóa có thể thâm nhập vào các thị trường khó tính như EU, Hoa Kỳ hay Nhật Bản. Thực tế, nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, CPTPP đều đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về minh bạch thông tin sản phẩm, xuất xứ nguyên liệu và quy trình sản xuất. Việc đáp ứng tốt các tiêu chuẩn này không chỉ giúp doanh nghiệp tránh được rủi ro về thuế quan hay rào cản kỹ thuật, mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu với mức thuế ưu đãi, nâng cao lợi nhuận và uy tín thương hiệu quốc gia.

Một ví dụ cụ thể là mặt hàng gạo Việt Nam. Nếu xuất khẩu sang EU không có chứng nhận xuất xứ hợp lệ, doanh nghiệp phải chịu mức thuế lên tới 175 Euro/tấn. Tuy nhiên, khi có giấy chứng nhận truy xuất nguồn gốc rõ ràng, mức thuế được giảm xuống 0%, tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội. Không chỉ trong lĩnh vực nông sản, truy xuất nguồn gốc còn đóng vai trò then chốt trong các ngành như thủy sản, dệt may hay điện tử, nơi mà mỗi linh kiện, nguyên liệu đều phải chứng minh được nguồn gốc rõ ràng để đáp ứng quy tắc xuất xứ. Việc áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc bài bản giúp doanh nghiệp Việt không chỉ đảm bảo tính hợp pháp của sản phẩm, mà còn thể hiện năng lực quản trị chuyên nghiệp, sẵn sàng tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đáng chú ý, truy xuất nguồn gốc còn là “tấm gương soi” để người tiêu dùng quốc tế đánh giá trách nhiệm xã hội và đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp. Khi có thể kiểm tra và xác minh thông tin từ vùng nguyên liệu, quy trình sản xuất đến khâu phân phối, người mua sẽ cảm thấy an tâm hơn khi lựa chọn sản phẩm. Trong một thế giới mà tính minh bạch trở thành thước đo của uy tín, hàng hóa Việt Nam càng cần thể hiện được “lý lịch rõ ràng” nếu muốn giữ vững niềm tin của người tiêu dùng và đối tác quốc tế. Đây cũng chính là nền tảng để xây dựng thương hiệu “Made in Vietnam” gắn liền với sự tin cậy và chất lượng.

Động lực thúc đẩy quản trị minh bạch và phát triển kinh tế bền vững trong nước

Không chỉ là yêu cầu từ thị trường bên ngoài, truy xuất nguồn gốc còn mang lại lợi ích to lớn cho chính nền kinh tế Việt Nam. Khi doanh nghiệp áp dụng hệ thống truy xuất bài bản, từng khâu sản xuất, chế biến, vận chuyển và phân phối đều được ghi nhận và lưu trữ dưới dạng dữ liệu. Điều này giúp cơ quan quản lý nhà nước có thể giám sát tốt hơn chuỗi cung ứng, phát hiện sớm gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng, đồng thời bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Ở tầm vĩ mô, dữ liệu truy xuất cũng góp phần hình thành nền tảng thông tin quan trọng cho hoạch định chính sách, quy hoạch vùng nguyên liệu và quản lý chất lượng sản phẩm theo chuỗi.

TS. Lương Minh Huân - Viện trưởng Phát triển doanh nghiệp, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)

Đối với doanh nghiệp, việc truy xuất nguồn gốc không chỉ nhằm đáp ứng yêu cầu pháp lý mà còn là cơ hội để tối ưu hóa hoạt động sản xuất kinh doanh. Khi mọi công đoạn đều được ghi nhận minh bạch, doanh nghiệp dễ dàng kiểm soát rủi ro, giảm thất thoát, tăng hiệu quả quản trị chuỗi cung ứng.

Đặc biệt, trong thời đại chuyển đổi số, hệ thống truy xuất bằng mã QR, blockchain, AI,... hay phần mềm quản lý dữ liệu đang dần thay thế phương thức ghi chép thủ công, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao tính chính xác. Sự kết hợp giữa truy xuất nguồn gốc và công nghệ số cũng góp phần đẩy nhanh quá trình chuyển đổi mô hình kinh tế theo hướng minh bạch, tuần hoàn và bền vững.

Mặt khác, truy xuất nguồn gốc còn góp phần nâng cao ý thức của các chủ thể trong chuỗi sản xuất - từ người nông dân, nhà chế biến đến nhà phân phối. Khi biết rằng mọi thông tin đều có thể bị kiểm tra và truy vết, các bên buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất an toàn, giảm thiểu sử dụng hóa chất, khuyến khích canh tác sạch và thân thiện môi trường. Đây chính là yếu tố quan trọng giúp Việt Nam hướng tới mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn.

Truy xuất nguồn gốc, xét cho cùng, không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là biểu hiện của một nền kinh tế hiện đại, nơi minh bạch, trách nhiệm và niềm tin được đặt làm trung tâm. Khi người tiêu dùng trong và ngoài nước đều có thể đọc được hành trình của một sản phẩm Việt Nam, đó cũng là lúc thương hiệu quốc gia được củng cố, năng lực cạnh tranh được nâng cao và con đường phát triển bền vững trở nên rõ ràng hơn.

Thanh Tùng