Để truy xuất nguồn gốc thực sự thành 'lá chắn' chống hàng giả, bảo vệ người tiêu dùng

Thách thức triển khai

Dù mang lại nhiều giá trị nhưng việc triển khai truy xuất nguồn gốc còn gặp không ít rào cản. Nhiều doanh nghiệp nhỏ lẻ chưa nắm rõ quy định, thiếu vốn và công nghệ để thực hiện đầy đủ. Một số cơ sở chỉ dùng QR tự chế, dữ liệu không liên thông, khiến truy xuất hiệu quả thấp.

Thực tế dịp cao điểm cuối năm 2025 tại TP.HCM cho thấy nhiều vi phạm nghiêm trọng: gần 2 tấn đường và hơn 1 tấn kẹo dẻo kinh doanh qua mạng xã hội không hóa đơn, chứng từ; thực phẩm nhập khẩu không nhãn phụ tiếng Việt, thiếu ngày sản xuất, hạn dùng… Các cơ sở vi phạm bị tạm giữ, xử phạt hành chính lên đến gần 1,5 tỷ đồng trong 6 tháng.

Nguy cơ không chỉ từ thực phẩm. Lĩnh vực dược phẩm và mỹ phẩm cũng có nhiều lỗ hổng. Tỷ lệ thuốc giả vẫn tồn tại, sản phẩm bảo vệ sức khỏe giả diễn biến phức tạp. Đây là lời cảnh báo nghiêm túc về hậu quả nếu truy xuất nguồn gốc không được triển khai đồng bộ và kiểm soát chặt.

Bên cạnh đó, nông sản, đặc biệt rau, củ, quả cũng trở thành vấn đề nóng tại các thành phố lớn như Hà Nội. Với nhu cầu tiêu thụ tăng mạnh và nguồn cung đa dạng từ nhiều tỉnh thành, kiểm soát chất lượng trở nên khó khăn hơn. Nếu thiếu truy xuất nguồn gốc rõ ràng, thực phẩm kém chất lượng hoặc chứa hóa chất độc hại có thể tràn vào chợ, siêu thị và mạng xã hội, đe dọa sức khỏe người tiêu dùng.

Trước thực trạng trên, các địa phương bắt đầu siết chặt quản lý nông sản và thực phẩm: thẩm định cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm, buộc công bố chất lượng, hậu kiểm thường xuyên. Đây là bước đi quan trọng để biến truy xuất nguồn gốc thành “lá chắn” thực sự, không chỉ phòng ngừa rủi ro mà còn nâng cao uy tín thương hiệu Việt.

Theo đánh giá của các chuyên gia, truy xuất nguồn gốc không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là trách nhiệm xã hội. Khi cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng phối hợp, hệ thống này sẽ giúp ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng một cách hiệu quả. Đồng thời, bảo vệ sức khỏe và quyền lợi người tiêu dùng; nâng cao uy tín thương hiệu Việt, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Giai đoạn 2026-2030, 100% sản phẩm, hàng hóa sản xuất trên địa bàn TP.Hồ Chí Minh thuộc nhóm rủi ro cao sẽ áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Công nghệ truy xuất – minh bạch từ sản xuất đến bàn ăn

Hệ thống truy xuất nguồn gốc đang trở thành công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp minh bạch hóa sản phẩm, đồng thời tạo niềm tin cho người tiêu dùng. Các công nghệ như QR code, blockchain hay phần mềm quản lý hiện đại giúp giám sát toàn bộ chuỗi sản xuất – lưu thông – tiêu dùng. Người tiêu dùng chỉ cần quét mã QR trên sản phẩm là có thể kiểm tra thông tin về xuất xứ, tiêu chuẩn kỹ thuật, hạn sử dụng và quá trình vận chuyển.

Các chuyên gia cho rằng truy xuất nguồn gốc không chỉ là “hộ chiếu số” cho sản phẩm, mà còn là cơ sở pháp lý, giúp cơ quan quản lý dễ dàng xử lý vi phạm. Khi dữ liệu được liên thông giữa doanh nghiệp, địa phương và bộ ngành, hiệu quả giám sát được nâng cao, giảm rủi ro hàng giả và gian lận thương mại.

UBND TP.HCM - một trong những địa phương đi đầu trong việc triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc đã đặt mục tiêu từ 2026 đến 2030 100% sản phẩm thuộc nhóm rủi ro cao phải áp dụng truy xuất nguồn gốc. Hệ thống cơ sở dữ liệu đồng bộ sẽ kết nối với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc quốc gia, đảm bảo công khai minh bạch và truy cứu trách nhiệm nếu có vi phạm.

Do đó, cần thực hiện đồng bộ áp dụng công nghệ chuẩn, xây dựng cơ sở dữ liệu liên thông, tăng cường hậu kiểm, nâng cao ý thức doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng. Chỉ khi đó, truy xuất nguồn gốc mới thực sự trở thành “lá chắn” bảo vệ thị trường và sức khỏe cộng đồng.

Thanh Hiền