Ứng dụng công nghệ gắn chip, AI để truy xuất nguồn gốc chặn hàng gian, hàng giả

Theo thống kê, tính chung cả năm 2024, lực lượng quản lý thị trường đã thanh tra, kiểm tra 68.280 vụ (giảm 5% so với cùng kỳ năm 2023), phát hiện, xử lý 47.135 vụ vi phạm (giảm 10% so với cùng kỳ năm 2023); chuyển cơ quan điều tra 178 vụ có dấu hiệu tội phạm (tăng 2%). Thu nộp ngân sách trên 541 tỷ đồng (tăng 8%). Trị giá hàng hóa vi phạm 425 tỷ đồng (tăng 23% so với năm 2023), trong đó, trị giá hàng hóa tịch thu 220 tỷ đồng; trị giá hàng hóa buộc tiêu hủy 205 tỷ đồng.

Điển hình thời gian gần đây những câu chuyện về kẹo rau, sữa giả, thực phẩm chức năng "cải lão hoàn đồng", thuốc giả đã khiến đông đảo người dân hoang mang khi muốn mua một sản phẩm mới nào đó. Khi những lời quảng cáo từ những người có ảnh hưởng hay thậm chí thông tin dán trên nhãn sản phẩm đều không còn đáng tin cậy.

Ngoài ra theo ông Trần Giang Khuê – Trưởng Văn phòng miền Nam Cục Sở hữu Trí tuệ cảnh báo, nhiều vụ hàng giả, hàng nhái khiến cho sản phẩm Việt Nam khi xuất khẩu gặp trở ngại, làm ảnh hưởng đến uy tín và thương hiệu Việt trên trường quốc tế. Nếu không có giải pháp căn cơ chống hàng giả, doanh nghiệp làm ăn chân chính sẽ còn khó khăn dài dài. Người tiêu dùng thì cứ loay hoay mãi trong “ma trận” hàng hóa không rõ nguồn gốc. Vì vậy, phải quan tâm đến những giải pháp chống hàng giả, đặc biệt là khâu truy xuất hàng hóa.

Để chặn hàng giả nên ứng dụng công nghệ như gắn chip, sử dụng trí tuệ nhân tạo AI. Ảnh minh họa

Nói về vấn nạn hàng giả, tiến sĩ Trịnh Bá Dương, Chủ tịch Liên minh xúc tiến thương mại các nước trong khu vực Đông Nam Á (AseanHub) cho rằng, tình trạng hàng giả hàng nhái ngày càng tinh vi và phức tạp, trở thành mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng, lợi ích doanh nghiệp và uy tín quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

"Tình trạng làm giả không chỉ là sao chép mẫu mã, mà còn giả mạo cả thông tin, dữ liệu và mã truy xuất. Những phương pháp truyền thống - tem nhãn, mã vạch đơn thuần - không còn đủ sức để đối phó với thủ đoạn tinh vi, đang bộc lộ nhiều bất cập, dễ bị làm giả, làm lại, thậm chí bị giả mạo cả mã QR" - ông Dương nói và cho rằng cần những giải pháp có tính đột phá thực sự, dựa trên tích hợp công nghệ thông minh và liên kết chuỗi dữ liệu số hóa.

Trên thực tế, Việt Nam đã có nhiều cách để khẳng định nguồn gốc và chất lượng sản phẩm cũng như biện pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Truy xuất nguồn gốc hàng hóa không còn là cụm từ xa lạ mà nó được nhắc đến thường xuyên trong cuộc sống và sinh hoạt của người dân vì nó liên quan trực tiếp đến sự an toàn của mỗi cá nhân sử dụng sản phẩm, cũng như sự sống còn của các doanh nghiệp làm ăn chân chính và sự an nguy của nền kinh tế nước nhà.

Hơn nữa, trong bối cảnh hội nhập kinh tế và yêu cầu minh bạch thông tin sản phẩm ngày càng cao, việc truy xuất nguồn gốc trở thành xu thế tất yếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều nước, khu vực đều có quy định về truy xuất nguồn gốc xuất xứ hàng hóa để phục vụ cho việc áp mức thuế. Đối với Việt Nam, để các sản phẩm hàng hóa giữ vững được vị thế và phát triển thêm các thị trường mới, việc thực hiện truy xuất nguồn gốc có vai trò rất quan trọng.

Đề cập tới vấn đề này, Luật sư Phạm Văn Thọ, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ chống giả Việt Nam (Activ), cho rằng vấn nạn hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ tại các chợ truyền thống và sàn thương mại điện tử khiến cho bao doanh nghiệp và người tiêu dùng điêu đứng.

Trong khi đó, doanh nghiệp muốn vươn ra biển lớn phải đáp ứng đòi hỏi khắt khe của thị trường về chất lượng, mẫu mã, giá cả... nếu không muốn người tiêu dùng quay lưng lại với sản phẩm của mình.

Theo ông Thọ, một trong những giải pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa bằng công nghệ tiên tiến là gắn chip RFID (Radio Frequency Identification - công nghệ nhận dạng bằng sóng vô tuyến) vào sản phẩm.

Mỗi chip RFID mang một mã định danh duy nhất, lưu được thông tin các công đoạn trong sản xuất kinh doanh gồm mã truy vết sản phẩm, mã truy vết địa điểm, thời gian sự kiện truy xuất nguồn gốc của từng công đoạn... Việc gắn chip ngay từ khâu sản xuất sẽ ngăn chặn tình trạng sản phẩm bị làm giả làm nhái, cũng như dễ dàng truy xuất ngược lại nguồn gốc sản xuất sản phẩm.

Trong khi đó, theo tiến sĩ Dương, việc kết hợp 3 công nghệ RFID - blockchain (chuỗi khối) - AI (trí tuệ nhân tạo) sẽ đem lại giải pháp tốt nhất cũng như có khả năng triển khai thực tiễn với quy mô sâu rộng cho việc xác định và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Ngoài chip RFID, blockchain là nơi lưu trữ toàn bộ dữ liệu từ RFID - tạo ra một sổ cái phân tán, bất biến và minh bạch. Mỗi thao tác cập nhật, mỗi bước vận hành - từ sản xuất, đóng gói, đến lưu thông - đều được ghi lại. Người tiêu dùng hoặc cơ quan quản lý có thể kiểm tra toàn bộ hành trình sản phẩm chỉ bằng một cú "quét" đơn giản, và quan trọng nhất là không ai có thể can thiệp hay sửa đổi những thông tin đó.

Trong khi đó, AI đóng vai trò phân tích các dữ liệu thu được từ hệ thống RFID và blockchain. AI có thể phát hiện những điểm bất thường, cảnh báo rủi ro, hỗ trợ doanh nghiệp ra quyết định nhanh chóng. Thậm chí AI còn có thể dự đoán khả năng gian lận hoặc đứt gãy chuỗi cung ứng thông qua học máy (machine learning) và các thuật toán nhận diện hành vi...

Sự kết hợp ba công nghệ này tạo nên một hệ thống truy xuất nguồn gốc chính xác, minh bạch và tự động hóa, đủ sức đối phó với mọi hình thức làm giả hiện đại. Không chỉ dừng lại ở sản phẩm tiêu dùng, hệ thống này hoàn toàn có thể triển khai trong các lĩnh vực như y tế, dược phẩm, nông sản, logistics, thủy sản và cả thương mại điện tử xuyên biên giới.

Liên quan đến hàng hóa không rõ nguồn gốc, ông Phạm Văn Thọ - Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ chống giả Việt Nam cho biết, trong bối cảnh kinh tế thị trường có nhiều cạnh tranh, vấn nạn hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ vẫn còn xuất hiện trên các chợ truyền thống và sàn thương mại điện tử khiến cho bao doanh nghiệp và người tiêu dùng điêu đứng.

Để giúp doanh nghiệp giải được bài toán này, theo ông Phạm Văn Thọ, True Data là giải pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa bằng công nghệ tiên tiến với vật mang dữ liệu là chip RFID. Chip lưu được thông tin các công đoạn trong sản xuất, kinh doanh, gồm mã truy vết sản phẩm, mã truy vết địa điểm, thời gian sự kiện truy xuất nguồn gốc của từng công đoạn,....

An Dương (T/h)