Thúc đẩy khoa học công nghệ, nâng sức cạnh tranh cho kinh tế tư nhân

Thích ứng, sáng tạo để doanh nghiệp tư nhân trụ vững

Trong bức tranh kinh tế Việt Nam hiện nay, khu vực tư nhân giữ vai trò nổi bật cả về quy mô lẫn tác động xã hội. Theo số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), Việt Nam hiện có hơn 940.000 doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể đang hoạt động. Đóng góp của khu vực này đạt khoảng 40-42% GDP, chiếm hơn 30% tổng thu ngân sách và tạo ra trên 85% việc làm cho xã hội. Không chỉ dừng lại ở con số, khu vực kinh tế tư nhân còn được đánh giá cao bởi sự năng động, nhạy bén trước biến động của thị trường và tiến bộ công nghệ.

Dây chuyền sản xuất ứng dụng công nghệ hiện đại. (Ảnh minh họa)

Theo PGS. TS Lê Hoàng Anh - Trưởng bộ môn Fintech, Trường Đại học Ngân hàng TP.Hồ Chí Minh, đại dịch COVID-19 chính là phép thử rõ rệt nhất cho khả năng thích ứng và sáng tạo của khu vực tư nhân. Khi chuỗi cung ứng đứt gãy, giao thương gián đoạn, nhiều doanh nghiệp đã chủ động tái cấu trúc, chuyển sang mô hình kinh doanh số hóa, khai thác thương mại điện tử, ứng dụng tự động hóa vào sản xuất và vận hành. “Chính sự linh hoạt này đã giúp không ít doanh nghiệp tư nhân không chỉ trụ vững mà còn mở ra cơ hội phát triển mới”, ông nhấn mạnh.

Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ điều kiện để chuyển đổi thành công. Điển hình là Công ty CP Gạch gốm cổ Bắc Giang, tiền thân là Xí nghiệp Sứ Sông Thương thành lập từ những năm 60 của thế kỷ trước. Ban đầu, doanh nghiệp chuyên sản xuất đồ dùng gia đình bằng sứ, sau nhiều lần chuyển đổi mô hình đã chuyển sang sản xuất gạch đất nung giả cổ. Quy trình sản xuất hiện nay vẫn chủ yếu là thủ công, sử dụng lò bầu xây dựng từ thập niên 70 với ống khói thấp, không có hệ thống xử lý khói bụi đạt chuẩn. Nhiên liệu đốt chủ yếu là than và củi, khiến khói, bụi phát tán ra môi trường.

Sau nhiều lần báo chí phản ánh, năm 2023, công ty đã đầu tư hệ thống xử lý khói bụi, nhưng chỉ sau hơn một năm, thiết bị này đã hỏng. Lý do chính là hạn chế về nguồn vốn, sản xuất dựa nhiều vào kinh nghiệm truyền thống nên không thể đầu tư dây chuyền hiện đại. Đây là minh chứng cho thấy, nếu không tiếp cận được công nghệ, doanh nghiệp sẽ khó nâng cao hiệu quả sản xuất, đồng thời đối mặt với áp lực môi trường và thị trường.

Trái ngược với doanh nghiệp trên, nhiều doanh nghiệp đã chứng minh khả năng bứt phá nhờ ứng dụng khoa học công nghệ. Đơn cử như Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Toàn Cầu, hoạt động trong lĩnh vực bao bì đã mạnh dạn đầu tư máy móc hiện đại, dây chuyền sản xuất đồng bộ, đồng thời chú trọng đào tạo đội ngũ kỹ thuật lành nghề. Ngoài nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, công ty còn chủ động thiết kế các dòng bao bì thân thiện môi trường, tích hợp yếu tố kỹ thuật riêng cho từng nhóm khách hàng. Trong bối cảnh thị trường bao bì đóng gói cạnh tranh gay gắt, chiến lược này đã giúp Toàn Cầu khẳng định vị thế tại khu vực miền Trung và mở rộng thị trường sang Lào, Campuchia, Thái Lan.

Với ngành chế biến thực phẩm, điển hình là Công ty CP Kinh doanh lâm sản Đạp Thanh đã đầu tư công nghệ sấy thăng hoa cho sản phẩm trà hoa vàng Ba Chẽ, loại trà quý có giá trị dược liệu cao. Theo ông Nịnh Văn Trắng - Giám đốc Công ty, công nghệ sấy thăng hoa giúp bông trà khô giữ nguyên 97% màu sắc, hình dáng và 99% tinh chất tự nhiên, đồng thời khắc phục hoàn toàn nhược điểm của phương pháp sấy thủ công. Nhờ sự đầu tư này, sản phẩm trà hoa vàng Ba Chẽ đã được chứng nhận OCOP 5 sao quốc gia vào tháng 1/2025, mở ra cơ hội xuất khẩu và nâng tầm thương hiệu.

Hay Công ty F-ONE Global Foods đã trang bị hệ thống nhà xưởng đồng bộ, dây chuyền sản xuất khép kín và tự động hóa, từ bếp chiên - rán công nghiệp, làm đông - làm mát nhanh cho tới công nghệ soi lỗi, dò dị vật đạt chuẩn châu Âu. Hiện công ty sản xuất khoảng 50 loại bánh chế biến từ nông sản như ớt, khoai lang, bí đỏ, khoai tây, kim chi… Không dừng lại ở đó, F-ONE Global Foods dự kiến mở rộng thêm nhà xưởng trên 10.000 m² và trang bị dây chuyền tiên tiến để tăng sản lượng và đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Từ thực tiễn trên có thể thấy, ứng dụng khoa học – công nghệ không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm mà còn tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn. Trong khi những doanh nghiệp chậm đổi mới dễ bị tụt lại phía sau thì những đơn vị đi đầu công nghệ lại nhanh chóng mở rộng thị trường, xây dựng thương hiệu và tiếp cận khách hàng mới.

Cần “bệ đỡ” từ Nhà nước và chiến lược rõ ràng từ doanh nghiệp

Các chuyên gia kinh tế nhận định, để khu vực tư nhân trở thành động lực bền vững trong kỷ nguyên số cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ và đồng bộ từ Nhà nước về thể chế, tài chính, phát triển nhân lực chất lượng cao và hạ tầng công nghệ. Khi những điều kiện nền tảng này được đảm bảo, khu vực tư nhân mới có thể phát huy tối đa tiềm năng, nâng cao năng lực cạnh tranh, đóng góp hiệu quả cho hội nhập và phát triển kinh tế quốc gia.

Ông Nguyễn Xuân Thành - Giảng viên cao cấp Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright (Đại học Fulbright Việt Nam) cho rằng, doanh nghiệp tư nhân cần coi chuyển đổi số là chiến lược phát triển trung tâm. Điều này đòi hỏi phải xây dựng lộ trình số hóa rõ ràng, với các mục tiêu định lượng gắn liền nâng cao hiệu quả vận hành và năng suất lao động. Cùng với đó, doanh nghiệp cần liên tục đào tạo kỹ năng số cho người lao động, tái cấu trúc bộ máy quản trị theo hướng linh hoạt, dữ liệu hóa và tích hợp công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây (Cloud) hay phân tích dữ liệu lớn (Big Data).

Bên cạnh đó, doanh nghiệp nên chủ động tham gia các chương trình hỗ trợ của Chính phủ, các tổ chức phát triển, cũng như dự án thử nghiệm công nghệ (pilot) để trở thành hạt nhân trong hệ sinh thái chuyển đổi số quốc gia. Cuối cùng, ông Thành nhấn mạnh vai trò của văn hóa doanh nghiệp số và đổi mới sáng tạo liên tục. Doanh nghiệp cần xây dựng môi trường làm việc cởi mở, khuyến khích nhân viên đề xuất sáng kiến, chấp nhận rủi ro khi thử nghiệm công nghệ mới. Văn hóa sáng tạo sẽ giúp doanh nghiệp duy trì động lực đổi mới lâu dài và thích ứng linh hoạt với biến động thị trường.

Duy Trinh