Nhập lậu gạo vào Nhật Bản và cảnh báo từ cơ quan Thương vụ Việt Nam

Nhật Bản – một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam vừa phát hiện vụ nhập khẩu trái phép khoảng 45 tấn gạo từ Việt Nam được ngụy trang thành “đậu xanh”. Vụ việc khiến giới chức Nhật tăng cường kiểm soát, đồng thời đặt ra cảnh báo nghiêm khắc đối với doanh nghiệp Việt Nam khi xuất khẩu nông sản vào quốc gia có quy định kiểm dịch và an toàn thực phẩm nghiêm ngặt bậc nhất thế giới.

Theo thông tin từ Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản, ngày 6/10/2025, cảnh sát tỉnh Osaka đã bắt giữ Trần Thị Thu Huyền (36 tuổi, quốc tịch Việt Nam), Giám đốc một công ty thực phẩm tại thành phố Higashi-Osaka, cùng chồng là Takeshige Tomoyuki (47 tuổi), vì vi phạm Luật Hải quan và Luật Bảo vệ Thực vật. Hai người bị cáo buộc đã nhập khẩu trái phép hàng chục tấn gạo từ Việt Nam, nhưng lại khai báo gian dối là “đậu xanh” nhằm trốn kiểm dịch thực vật và giảm thuế nhập khẩu.

Khi kiểm tra container, lực lượng hải quan Nhật phát hiện phần đầu có khoảng 300 thùng đậu xanh thật, nhưng phía sau lại chứa gần 2.300 thùng gạo, tổng cộng khoảng 45 tấn. Số tiền thuế gian lận ước tính hơn 15 triệu yên, tương đương hơn 2,7 tỷ đồng. Trong lô hàng còn phát hiện nhiều côn trùng nhỏ, chứng tỏ gạo không được kiểm dịch đúng quy định. Theo điều tra, từ đầu năm 2025 đến nay, hai nghi phạm đã thực hiện hơn 20 lô hàng nhập khẩu tương tự, khai sai chủng loại để đưa gạo Việt Nam vào Nhật qua kênh không chính thức, sau đó bán lại dưới danh nghĩa “gạo nội địa” trong bối cảnh giá gạo Nhật đang tăng cao.

Các thùng carton ghi nhãn “đậu xanh” nhưng bên trong chứa gạo nhập lậu từ Việt Nam. Ảnh: VnExpress/Asahi

Nhật Bản là thị trường đặc biệt khắt khe, mọi sản phẩm nông nghiệp nhập khẩu đều phải có giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật do nước xuất khẩu cấp và được cơ quan kiểm dịch Nhật kiểm tra nghiêm ngặt. Việc gian dối, né tránh quy trình này không chỉ bị xử lý hình sự, mà còn có thể khiến doanh nghiệp bị cấm nhập khẩu lâu dài. Sau vụ việc, cơ quan chức năng Nhật Bản cho biết sẽ phối hợp điều tra sâu hơn về nguồn gốc hàng hóa tại Việt Nam, đồng thời tăng cường giám sát đối với các lô nông sản đến từ Việt Nam.

Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản cảnh báo rằng đây là lời nhắc nhở nghiêm khắc với các doanh nghiệp Việt Nam đang xuất khẩu nông sản vào thị trường này. Doanh nghiệp cần tuyệt đối tuân thủ quy trình kiểm dịch, khai báo trung thực, không tiếp tay cho đối tác nước ngoài trốn thuế hoặc khai sai loại hàng. Việc đảm bảo minh bạch trong chứng từ, hóa đơn và hợp tác đầy đủ với cơ quan chức năng hai nước là điều kiện tiên quyết để duy trì uy tín hàng Việt.

Sự cố không chỉ ảnh hưởng đến hai cá nhân vi phạm, mà còn có nguy cơ tác động đến hình ảnh nông sản Việt Nam trên thị trường Nhật Bản. Dự báo từ nay, các cơ quan kiểm dịch Nhật có thể áp dụng tỷ lệ kiểm tra 100% đối với nông sản Việt, khiến thời gian thông quan kéo dài và chi phí tăng cao. Điều này đặt ra thách thức lớn trong bối cảnh xuất khẩu gạo Việt đang gặp khó khi một số thị trường truyền thống như Philippines tạm ngưng nhập khẩu để ổn định giá nội địa, buộc doanh nghiệp phải mở rộng sang các thị trường cao cấp.

Tuy vậy, vẫn có những tín hiệu tích cực. Năm 2025, Việt Nam đã đưa lô gạo phát thải thấp đầu tiên sang Nhật, được đánh giá cao về chất lượng và truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Gạo Việt ngày càng được người tiêu dùng Nhật ưa chuộng nhờ hương vị gần gũi với gạo nội địa và giá thành cạnh tranh. Đây là hướng đi cần phát huy, giúp nông sản Việt xây dựng thương hiệu bền vững, tránh lệ thuộc vào các hình thức buôn bán không chính thức.

Vụ nhập khẩu lậu gạo sang Nhật là bài học lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Tuân thủ quy định, đảm bảo minh bạch và nâng cao giá trị sản phẩm không chỉ giúp duy trì thị phần mà còn là cách duy nhất để nông sản Việt khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế. Chỉ khi tuân thủ luật lệ của nước nhập khẩu và đầu tư nghiêm túc vào chất lượng, doanh nghiệp Việt mới có thể đi đường dài, tránh bị siết chặt bởi những vụ việc đáng tiếc như lần này.

 An Dương (T/h)