Vượt rào cản phòng vệ thương mại, da giày Việt Nam tăng tốc xuất khẩu bền vững

Theo Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), cùng với đà hội nhập quốc tế, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đang phải đối diện với xu hướng gia tăng mạnh các vụ kiện phòng vệ thương mại từ các quốc gia nhập khẩu. Thống kê cho thấy, trong giai đoạn 2005-2024, tổng số vụ kiện phòng vệ thương mại trên toàn cầu đã tăng hơn gấp đôi, từ khoảng 200 vụ trong 7 năm đầu lên đến 450 vụ trong 7 năm gần đây.

Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế này khi nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực như thép, dệt may, da giày… liên tục vướng vào các biện pháp phòng vệ thương mại từ nước ngoài.

 Ngành da giày Việt Nam vượt qua các rào cản phòng vệ thương mại hướng tới xuất khẩu bền vững. Ảnh minh họa

Dù vậy, 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu da giày và túi xách của Việt Nam vẫn ghi nhận mức tăng trưởng khả quan. Theo số liệu của Cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu giày dép đạt hơn 16,08 tỷ USD (tăng 7,6% so với cùng kỳ). Trong đó, Mỹ là thị trường lớn nhất với kim ngạch hơn 6,07 tỷ USD, tăng 8,9%; Hà Lan đạt 1,17 tỷ USD (tăng 11,4%) và Trung Quốc đạt gần 1,12 tỷ USD (giảm 15,1%). Việt Nam hiện là “cứ điểm sản xuất” quan trọng của nhiều thương hiệu quốc tế như Nike, Adidas, Puma, Saucony và Brooks. Riêng Nike, Việt Nam đảm nhận sản xuất khoảng 50% sản lượng toàn cầu, tạo việc làm cho hơn 450.000 lao động.

Theo Bộ Công Thương, da giày là một trong những ngành tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, UKVFTA, VKFTA và FTA ASEAN – Trung Quốc, nhờ đó hưởng ưu đãi thuế quan và mở rộng thị trường.

Bà Phan Thị Thanh Xuân – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam (LEFASO) cho biết, sản lượng giày dép toàn cầu đạt khoảng 22,4 triệu đôi mỗi năm, trong đó châu Á chiếm hơn 87% và Việt Nam ngày càng khẳng định vị thế trung tâm sản xuất. Sản phẩm “Made in Vietnam” được người tiêu dùng toàn cầu tin tưởng nhờ chất lượng và tính bền vững.

Tuy nhiên, cơ hội luôn đi kèm thách thức. Ngành da giày Việt Nam đang chịu áp lực từ bất ổn kinh tế, biến động giá nguyên liệu, rủi ro thuế quan và đặc biệt là sự gia tăng của các hàng rào phi thuế quan. Bà Xuân cho rằng, “rào cản lớn nhất hiện nay là loạt quy định mới về sản xuất xanh, giảm phát thải khí nhà kính và truy xuất nguồn gốc nguyên liệu”. Chẳng hạn, Liên minh châu Âu đã triển khai cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) cùng các yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn môi trường và xã hội.

Lợi thế cạnh tranh về nhân công giá rẻ của Việt Nam cũng đang dần thu hẹp so với các nước như Bangladesh, Myanmar hay Campuchia. Trước thực tế đó, doanh nghiệp trong nước buộc phải thay đổi chiến lược, tái cấu trúc chuỗi cung ứng và hướng đến phát triển bền vững. Ông Trần Anh Tuấn - Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Ladoda- cho biết, doanh nghiệp chủ động nội địa hóa 90% nguyên liệu, chỉ nhập khẩu phần còn lại, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại và nghiên cứu mẫu mã thân thiện môi trường để đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng.

Không chỉ chú trọng xuất khẩu, nhiều doanh nghiệp trong ngành đang coi thị trường nội địa là “bệ phóng chiến lược”. Ông Phạm Văn Việt - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Việt Thắng Jean, chia sẻ: “Sau khi chinh phục các thị trường khó tính như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, chúng tôi nhận ra sản phẩm xanh và bền vững cần được ưu tiên phục vụ người Việt”. Nhờ đó, doanh nghiệp đạt mức tăng trưởng 15 - 20% mỗi năm và 30 - 40% với kênh thương mại điện tử.

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, để tạo nền tảng vững chắc cho ngành, cần kiện toàn hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, yêu cầu doanh nghiệp tuân thủ nghiêm ngặt trước khi tung sản phẩm ra thị trường. “Chỉ khi có hàng rào kỹ thuật chặt chẽ, thị trường mới minh bạch và doanh nghiệp mới có cơ hội xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị sản phẩm,” bà Xuân nhấn mạnh.

Ông Phan Văn Chinh – Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cũng cho rằng, doanh nghiệp cần coi thị trường nội địa là mục tiêu phát triển thực thụ, chứ không chỉ là “bệ đỡ” cho xuất khẩu. Bộ Công Thương hiện đang triển khai nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nội địa hóa nguồn cung, ứng dụng công nghệ số, đưa hàng hóa lên sàn thương mại điện tử nhằm ngăn chặn hàng giả, hàng nhái và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành thời trang Việt.

Theo các chuyên gia, để nâng cao sức chống chịu và vị thế toàn cầu, doanh nghiệp Việt cần chuyển từ “làm thuê” sang “làm chủ” chuỗi giá trị. TS Dương Duy Hưng – Vụ trưởng Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương nhấn mạnh: “Nếu muốn đứng ở vị trí xuất khẩu hàng đầu, Việt Nam không có lý do gì để chậm trễ trong việc làm chủ một số chuỗi giá trị cốt lõi”. Ông cũng cho rằng, bên cạnh nỗ lực của doanh nghiệp, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, cải thiện hạ tầng và giảm bớt thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp phát triển bền vững.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc kết hợp hài hòa giữa xuất khẩu và phát triển thị trường trong nước sẽ là hướng đi bền vững cho ngành da giày Việt Nam. Khi “sân nhà” trở thành bệ phóng, doanh nghiệp Việt không chỉ giữ vững thị phần mà còn có thể vươn lên mạnh mẽ trên bản đồ chuỗi giá trị toàn cầu.

Duy Trinh