Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn thúc đẩy lĩnh vực công nghệ mới phát triển đồng bộ, bền vững

Thưa ông, trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh chuyển đổi số và phát triển kinh tế số, đâu là những lý do cấp thiết đặt ra yêu cầu phải ban hành kịp thời các TCVN, QCVN cho các nhóm lĩnh vực chiến lược như: Đô thị thông minh; Công nghệ chiến lược; Trí tuệ nhân tạo; Blockchain; Nền tảng dữ liệu và dữ liệu mở; An toàn thông tin – an ninh mạng?

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh chuyển đổi số và phát triển kinh tế số theo Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, việc nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ mới nổi có ý nghĩa then chốt tạo đột phá về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Trên cơ sở Quyết định 1131/QĐ-TTg xác định 11 nhóm công nghệ chiến lược, yêu cầu đặt ra là phải sớm xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn cho các lĩnh vực ưu tiên.

Thực hiện nhiệm vụ được giao, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia đã nhanh chóng trình Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) ban hành danh mục TCVN, QCVN hiện hành cho 6 lĩnh vực trọng điểm về đô thị thông minh, AI, blockchain, dữ liệu mở, an toàn thông tin.

Một điểm mới quan trọng là bên cạnh danh mục chi tiết các TCVN, QCVN nêu trên, Bộ KH&CN đã hướng dẫn các bộ ngành, địa phương và tổ chức liên quan áp dụng trực tiếp tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực và tiêu chuẩn nước ngoài phù hợp. Điều này giúp rút ngắn thời gian triển khai, thúc đẩy công nghệ mới nhanh chóng đi vào thực tiễn đời sống – kinh tế – xã hội, đồng thời tăng cường khả năng hội nhập và tương thích quốc tế.

Việc ban hành kịp thời hệ thống TCVN, QCVN cùng cơ chế áp dụng trực tiếp các tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn nước ngoài đã tạo nền tảng khoa học kỹ thuật cần thiết để định hướng nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ chiến lược; bảo đảm chất lượng, an toàn và khả năng kết nối của các hệ thống công nghệ; đồng thời hỗ trợ hoạt động đánh giá sự phù hợp, thử nghiệm, chứng nhận theo chuẩn mực quốc tế, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường.

Từ góc độ quản lý nhà nước, ông đánh giá như thế nào về vai trò của hệ thống TCVN, QCVN trong việc tạo nền tảng pháp lý – kỹ thuật nhằm đảm bảo sự phát triển đồng bộ, an toàn và bền vững cho các lĩnh vực công nghệ mới?

Từ góc độ quản lý nhà nước, hệ thống TCVN và QCVN đóng vai trò nền tảng pháp lý kỹ thuật để bảo đảm các lĩnh vực công nghệ mới phát triển an toàn, đồng bộ và bền vững. Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật giúp định hình yêu cầu kỹ thuật chung, kiểm soát rủi ro và tạo sự thống nhất trong triển khai công nghệ như AI, blockchain, đô thị thông minh, dữ liệu mở… 

Đồng thời, TCVN và QCVN là cơ sở để thực hiện đánh giá sự phù hợp, thử nghiệm, chứng nhận, kiểm định theo chuẩn quốc tế, qua đó tăng năng lực cạnh tranh, giảm rào cản kỹ thuật và hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Có thể nói, đây là công cụ quan trọng giúp Nhà nước quản lý hiệu quả, bảo vệ an toàn người sử dụng và thúc đẩy thị trường công nghệ số phát triển lành mạnh.

Việc ban hành TCVN, QCVN cho các lĩnh vực chiến lược sẽ giúp doanh nghiệp, tổ chức, cơ quan quản lý tận dụng cơ hội, giảm rủi ro và tăng khả năng cạnh tranh như thế nào?

Việc ban hành TCVN, QCVN cho 06 lĩnh vực công nghệ chiến lược tạo điều kiện để doanh nghiệp, tổ chức tiếp cận sớm các chuẩn mực kỹ thuật, từ đó định hướng phát triển sản phẩm, dịch vụ phù hợp với yêu cầu thị trường ngay từ đầu. Điều này giúp rút ngắn thời gian nghiên cứu triển khai, giảm chi phí thử nghiệm và hạn chế rủi ro trong quá trình ứng dụng công nghệ mới.

Ông Nguyễn Văn Khôi – Trưởng ban Ban Tiêu chuẩn, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia.

Đối với cơ quan quản lý, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn là công cụ để đánh giá và kiểm soát chất lượng các nền tảng, hệ thống và sản phẩm công nghệ, qua đó đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh và thúc đẩy đổi mới sáng tạo có trách nhiệm.

Đối với doanh nghiệp, việc áp dụng TCVN, QCVN cũng tạo thuận lợi khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, bởi chuẩn hóa là điều kiện tiên quyết để sản phẩm Việt Nam đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế. Nhờ đó, doanh nghiệp nâng cao uy tín, mở rộng cơ hội hợp tác và tăng sức cạnh tranh trong các lĩnh vực công nghệ mới.

Ông có thể chia sẻ những biện pháp hoặc chiến lược hiệu quả để nâng cao nhận thức và thúc đẩy việc áp dụng các TCVN và QCVN trong 6 nhóm lĩnh vực chiến lược?

Để nâng cao nhận thức và thúc đẩy áp dụng TCVN, QCVN trong 6 nhóm lĩnh vực công nghệ chiến lược, cần triển khai đồng bộ một số giải pháp. Cụ thể, thứ nhất, đẩy mạnh truyền thông, phổ biến thông tin và tổ chức tập huấn giúp cơ quan, doanh nghiệp hiểu rõ các yêu cầu kỹ thuật; 

Thứ hai, xây dựng tài liệu hướng dẫn và ví dụ thực tiễn để hỗ trợ việc áp dụng thuận lợi;

Thứ ba, tăng cường phối hợp 4 nhà (cơ quan quản lý - viện trường - nhà khoa học - doanh nghiệp) để bảo đảm tiêu chuẩn phù hợp với nhu cầu thực tế;

Thứ tư, đầu tư phát triển hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI), đầu tư và nâng cấp hoàn thiện hệ thống phòng thử nghiệm, hiệu chuẩn, tổ chức chứng nhận, kiểm định và cơ chế công nhận, thừa nhận nhằm bảo đảm năng lực đánh giá sự phù hợp theo chuẩn mực quốc tế. Đây là điều kiện then chốt trong nghiên cứu, sản xuất, ứng dụng sản phẩm công nghệ chiến lược, nâng cao chất lượng sản phẩm công nghệ mới, đảm bảo an toàn hệ thống, thị trường và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia thị trường quốc tế; 

Thứ năm, tích hợp TCVN, QCVN vào các chương trình chuyển đổi số và dự án công nghệ chiến lược của bộ ngành, địa phương để bảo đảm áp dụng thống nhất ngay từ giai đoạn đầu. Bên cạnh đó, khuyến khích áp dụng trực tiếp tiêu chuẩn quốc tế, khu vực và nước ngoài phù hợp để rút ngắn thời gian chuẩn hóa và thúc đẩy hội nhập.

Ảnh minh hoạ.

Trong bối cảnh xu thế quốc tế về tiêu chuẩn hóa diễn ra mạnh mẽ, theo ông, Việt Nam cần làm gì để bảo đảm hệ thống TCVN, QCVN vừa theo kịp yêu cầu phát triển trong nước, vừa hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế để hỗ trợ hội nhập và nâng tầm năng lực quốc gia?

Để hệ thống TCVN, QCVN theo kịp yêu cầu phát triển trong nước và hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, trước hết chúng ta cần chủ động rà soát, cập nhật và xây dựng tiêu chuẩn dựa trên các chuẩn mực quốc tế mới nhất, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược. Đồng thời, Việt Nam phải tăng cường tham gia vào các tổ chức tiêu chuẩn quốc tế để nắm bắt xu hướng và đóng góp tiếng nói của mình. 

Bên cạnh đó, việc mở rộng áp dụng trực tiếp tiêu chuẩn quốc tế và tiêu chuẩn nước ngoài phù hợp sẽ giúp rút ngắn thời gian chuẩn hóa và hỗ trợ doanh nghiệp hội nhập nhanh hơn. Một yêu cầu quan trọng là nâng cao năng lực hạ tầng chất lượng quốc gia từ thử nghiệm, chứng nhận đến công nhận để đảm bảo khả năng đánh giá sự phù hợp theo chuẩn mực quốc tế.

Song song với đó, cần phát triển đội ngũ chuyên gia tiêu chuẩn hóa và gắn việc xây dựng, áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật với các chương trình đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia. Đây là cách để Việt Nam tiếp cận nhanh công nghệ mới nổi, đạt chuẩn mực quốc tế, nâng tầm năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Hà My (thực hiện)