Xây dựng Trung tâm xuất sắc về đổi mới sáng tạo – nâng cao vai trò của Việt Nam trong APO

Hiện nay, tại Việt Nam, đổi mới sáng tạo được xem là một trong những mục tiêu tăng trưởng phát triển thiên niên kỷ đến năm 2030. Xác định rõ vai trò quan trọng của đổi mới sáng tạo trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, Nghị quyết số 19 của Chính phủ đã khẳng định Việt Nam cần phải “nỗ lực cải cách mạnh mẽ, toàn diện cả về quy mô và cường độ trên tất cả các lĩnh vực”.

Theo đó, Bộ Khoa học và Công nghệ được giao làm đầu mối theo dõi việc cải thiện các chỉ số về đổi mới sáng tạo, phát triển và nâng cấp hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, các trung tâm đổi mới sáng tạo, khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Được sự cho phép của Thủ tướng Chính phủ, Việt Nam chính thức trở thành thành viên của APO từ ngày 01 tháng 01 năm 1996. Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (Bộ KH&CN) được ủy quyền là đại diện thường trực của Việt Nam tại Tổ chức Năng suất Châu Á (APO) và là đầu mối tổ chức thực hiện các chương trình, dự án của APO, các dự án hợp tác song phương với các Tổ chức năng suất quốc gia thành viên APO. 

Năm 2008, tại Cuộc họp lần thứ 58 của Ban chấp hành APO, Ban chấp hành đã thống nhất thành lập các Trung tâm xuất sắc (COE- Centre of Excellence) trong lĩnh vực mà các nền kinh tế thành viên có thế mạnh hoặc chuyên môn vượt trội nhằm chia sẻ kiến thức, thực hành tốt góp phần thúc đẩy năng suất tại các nền kinh tế thành viên và khu vực. Cho đến nay, APO đã thành lập 05 COE đặt tại các nền kinh tế thành viên bao gồm: COE về mô hình kinh doanh hoàn thảo (COE on Business Excellence) tại Singapore, COE về năng suất xanh (COE on Green Productivity) và sản xuất thông minh (COE on Smart Manufacturing) tại Đài Loan (Trung Quốc) và COE về Năng suất khu vực công (COE on Public-sector Productivity) tại Philippines, COE về công nghệ thông tin phục vụ công nghiệp 4.0 (COE on IT for Industry 4.0) tại Ấn Độ.

Hiện tại, ĐMST được APO xem là yếu tố then chốt trong thúc đẩy năng suất tại các nền kinh tế thành viên. APO hiện đang xây dựng tầm nhìn và chiến lược phát triển mới đến năm 2025, trong đó phát triển năng suất dựa trên ĐMST được xem là mục tiêu hàng đầu, là động lực giúp phát triển kinh tế xã hội một cách bền vững tại các nền kinh tế thành viên và trong khu vực.

Chính phủ Việt Nam đã thể hiện sự quyết tâm triển khai nhiệm vụ này và được nêu tại Nghị quyết 01-2020/NQ-CP, Chỉ thị số 07 CT-TTg ngày 04 tháng 02 năm 2020 về giải pháp thúc đẩy tăng năng suất lao động quốc gia, theo đó yêu cầu Bộ KH&CN: “Khẩn trương triển khai các dự án năng suất của Tổ chức Năng suất châu Á (APO)... tham gia các dự án Trung tâm xuất sắc của APO”.

Về mô hình hoạt động, COE của Việt Nam dự kiến sẽ đóng vai trò như một nơi kết nối chuyên gia và nơi tiến hành các hoạt động nghiên cứu, đào tạo, tư vấn đánh giá trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo thúc đẩy năng suất.

Nhìn chung, để thành lập COE không cần phải đầu tư xây dựng cơ sở vật chất mà chỉ cần đầu tư một số nguồn lực cơ bản để thiết lập và duy trì một trang web cho phép các nền kinh tế thành viên APO kết nối, truy cập thông tin về các sự kiện, kiến thức liên quan. Duy trì cơ sở dữ liệu các chuyên gia trong nước và quốc tế trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo và tổ chức các đoàn chuyên gia đến hỗ trợ các nền kinh tế thành viên trong việc xây dựng chính sách, năng lực liên quan và đón các đoàn vào học tập, tổ chức các khóa đào tạo, hội nghị liên quan cho các nền kinh tế thành viên. Mọi hoạt động liên quan đến lĩnh vực của COE do APO đề xuất hoặc các nền kinh tế thành viên đề xuất sẽ được triển khai thông qua COE này.

Việc tham gia đầy đủ và có hiệu quả vào các chương trình, dự án của APO, Tổ chức Năng suất quốc gia sẽ tiếp tục được: tăng cường năng lực chuyên gia NSCL Việt Nam, nhất là năng lực tiếp cận với các công cụ, giải pháp mới nâng cao NSCL trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0; đẩy mạnh hợp tác quốc tế và nâng cao vai trò của Tổ chức Năng suất quốc gia trong APO; nghiên cứu để xây dựng cơ sở pháp lý cho hoạt động năng suất chất lượng và hoạt động APO tại Việt Nam...

Như vậy, cho đến nay các COE được thành lập ở Việt Nam chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu đề tài, dự án cụ thể, chưa có COE nào được thành lập nhằm mục đích hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng suất thông qua các hoạt động đổi mới sáng tạo. Học viện Đổi mới và Sáng tạo chủ yếu thực hiện chức năng nghiên cứu về khoa học và công nghệ, đào tạo trình độ khác nhau liên quan đến quản lý khoa học công nghệ, hoạt động đổi mới sáng tạo được thực hiện chủ yếu tập trung vào hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo và xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ở Việt Nam, chưa có hoạt động nghiên cứu và hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện đổi mới sáng tạo nhằm nâng cao năng suất.

Từ những phân tích như trên, việc triển khai xây dựng COE về ĐMST thúc đẩy năng suất sẽ có ý nghĩa rất lớn trong việc nâng cao vai trò của Việt Nam trong APO và thể hiện sự tích cực, đóng góp chung vào sự phát triển chung của khu vực trong năm Chủ tịch APO 2020.

Ngoài ra một trong những cơ chế rất quan trọng để thúc đẩy các hoạt động nâng cao năng suất ở Việt Nam là việc thành lập ra một COE hoạt động theo các nguyên tắc và phương pháp luận của APO, một đơn vị hoạt động khoa học, nhằm mục tiêu tạo ra sự xuất sắc trong đổi mới sáng tạo nhằm thúc đẩy năng suất là rất cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh của Việt Nam trong và sau đại dịch toàn cầu COVID-19.

COE về đổi mới sáng tạo thúc đẩy năng suất sẽ hoạt động với mục tiêu nghiên cứu tổng hợp các phương pháp quản trị, kinh nghiệm thực hiện đổi mới nhằm nâng cao năng suất tại một số nước trên thế giới, sau đó chia sẻ, đào tạo và tư vấn, hỗ trợ cho các doanh nghiệp Việt Nam thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo nhằm nâng cao năng suất. Hoạt động này chưa có COE nào ở Việt Nam thực hiện.

Hà My