5 bất cập của ngành giáo dục, bệnh thành tích và chưa thực sự vì học sinh

Ngày 21/8, tại Hà Nội, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã dự Hội nghị tổng kết năm học 2016-2017, triển khai nhiệm vụ năm học 2017-2018.

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam ghi nhận những nỗ lực, kết quả ngành giáo dục đã đạt được trong năm học vừa qua. Việc cả nước hoàn thành chương trình phổ cập mầm non 5 tuổi là một dấu ấn quan trọng. Ngành giáo dục đã xây dựng được chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, bắt đầu biên soạn chương trình từng môn làm cơ sở biên soạn sách giáo khoa. Kỳ thi THPT quốc gia năm 2017 tiếp tục được đổi mới mạnh mẽ, kết hợp những thay đổi tích cực trong tuyển sinh ĐH.

Đến nay đã có 23 trường ĐH thực hiện tự chủ. Công tác quản lý nhà nước về giáo dục có tiến bộ thể hiện qua việc Bộ GD&ĐT ra nhiều văn bản chỉ đạo để bớt bệnh thành tích, bớt các hoạt động, kì thi không cần thiết; gỡ dần những bất cập của ngành giáo dục nhiều năm dồn lại…

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng nêu 5 bất cập của ngành giáo dục. Trước hết là vấn đề quản lí nhà nước, quản trị đại học, quản trị trong các trường phổ thông, mầm non “còn rất nhiều quy định cứng nhắc, có tính đồng loạt, cầm tay chỉ việc không còn phù hợp với thực tiễn”.

Phó Thủ tướng lấy ví dụ từ ngay các ý kiến phát biểu tại hội nghị như ĐH tự chủ thì được khuyến khích cấp học bổng cho sinh viên nghèo nhưng vẫn vướng quy định phải dành 80% học bổng cho sinh viên giỏi; quy định xếp lương cho giáo viên mầm non theo chuẩn trung cấp trong khi ở nhiều nơi trình độ giáo viên đã là cao đẳng, đại học.

Còn không ít các tiêu chuẩn, quy chuẩn, hoạt động, kỳ thi… mang bệnh thành tích, chưa thực sự vì học sinh.

Vì vậy, Bộ GD&ĐT rà soát, mạnh dạn bãi bỏ các quy định cứng nhắc theo kiểu “cầm tay chỉ việc”, không phát huy được tính sáng tạo chủ động ở cấp dưới, không còn phù hợp với thực tiễn… Đặc biệt là những quy định có tính hình thức, các loại chuẩn, tiêu chuẩn cứng nhắc áp đặt từ trên xuống.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại Hội nghị

Đối với thực hiện tự chủ đại học, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh cần làm một cách đúng nghĩa, tự chủ không chỉ ở giữa trường với bộ chủ quản mà xuống đến từng bộ môn, từng giáo viên. “Bộ GD&ĐT cần bãi bỏ những quy định cứng nhắc làm “bó tay, bó chân” những trường ĐH tốt, đồng thời phải đi đầu trong việc xoá bỏ chủ quản đối với các trường ĐH thuộc Bộ. Trong trường phổ thông cần phải phát huy sáng tạo, dân chủ trong cơ sở giáo dục”, Phó Thủ tướng lưu ý.

Bất cập thứ hai là ngành giáo dục đã bước đầu làm chương trình, sách khoa mới nhưng triển khai còn chậm ở nhiều khâu, đặc biệt là chậm “thấm” tinh thần đổi mới xuống dưới cơ sở, từ các sở GD&ĐT, trường sư phạm đến đội ngũ giáo viên.

Về phía Bộ GD&ĐT, Phó Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm: Đổi mới làm một lần và áp dụng cho nhiều năm nên chất lượng phải đặt lên hàng đầu. Chúng ta làm với tinh thần khẩn trương, nhưng chất lượng trên hết nên khi chưa yên tâm thì cần tiếp tục chuẩn bị kỹ hơn. Tuy nhiên, tinh thần đổi mới phải lan toả ngay từ bây giờ, áp dụng ngay vào trong cách dạy, học hiện nay, để các thầy cô có thời gian tự xác định cũng phải đổi mới.

Một hiện tượng đang được dư luận xã hội hết sức quan tâm là câu chuyện thừa, thiếu giáo viên cục bộ.

"Không có một ngành nào dự báo nhu cầu nhân lực rõ ràng như ngành giáo dục. Chúng ta có Phòng, Sở Giáo dục, nắm được số lượng dân cư, học sinh, dự báo được biên chế giáo viên cho từng môn, từng cấp học. Vậy tại sao vẫn để xảy ra chuyện thừa, thiếu giáo viên dẫn đến nhiều hệ lụy trong đó có việc học sinh không muốn vào sư phạm", Phó thủ tướng Vũ Đức Đam đặt câu hỏi.

Phó Thủ tướng cho rằng: Chưa nói đến chế độ nhưng nếu sinh viên ra trường xin được việc, không thừa thì ngành sư phạm cũng hấp dẫn hơn rất nhiều. Cùng với đó các địa phương có chương trình bồi dưỡng, chuyển đổi giáo viên giữa các cấp học, môn học ngay trên địa bàn cũng sẽ khắc phục cơ bản tình trạng thừa, thiếu cục bộ.

“Bộ GD&ĐT phải khẩn trương hoàn thiện cơ chế đặt hàng các trường sư phạm không chỉ đào tạo mới mà bồi dưỡng, chuyển đổi cho giáo viên cũ", Phó Thủ tướng gợi mở.

Điểm thứ ba được Phó Thủ tướng nêu lên là ngành giáo dục đã có sự thay đổi nhưng chưa chú ý nhiều đến việc dạy người một cách toàn diện.

“Mấy năm gần đây Bộ đã có nhiều văn bản rất cụ thể như sinh hoạt đầu giờ, tập thể dục giữa giờ đến vệ sinh trường lớp nhưng đi nhiều nơi vẫn thấy trường xây rất to nhưng mạng nhện giăng đầy, bạo lực học đường, những tiêu cực, tệ nạn trong học sinh”, Phó Thủ tướng nói và cho rằng cần phải làm mạnh mẽ, thực chất việc giáo dục con người, nhất là ở cấp phổ thông, đặc biệt là lứa tuổi mẫu giáo, tiểu học.

“Không được rèn luyện từ những việc nhỏ như dọn vệ sinh trong lớp, trong trường thì các cháu không những không biết làm gì mà còn không biết trân trọng người lao động”, Phó Thủ tướng nói.

Đánh giá về kỳ thi THPT quốc gia, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đề nghị Bộ GD&ĐT tiếp tục rút kinh nghiệm, có những điều chỉnh về mặt kỹ thuật, tập trung nâng cao chất lượng khâu ra đề.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị ngành giáo dục bàn bạc, xem xét lại thời gian nghỉ hè của học sinh hiện nay để tính toán sao các em có được kỳ nghỉ hè đúng nghĩa và đưa ngày khai giảng về đúng ý nghĩa là ngày tựu trường.

Cuối cùng, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam lưu ý, ngành giáo dục cần quan tâm hơn nữa tới giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp, trong đó chủ động phối hợp với các Bộ, ngành, tổ chức xã hội để xây dựng xã hội học tập.

VIẾT CƯỜNG