Cần 300 bộ tiêu chuẩn để thực hiện tuyến đường sắt điện khí hóa hiện đại “Made in Vietnam” đầu tiên

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm, đặc biệt là hướng tới hệ thống đường sắt điện khí hóa hiện đại, một vấn đề cấp bách đang đặt ra là sự thiếu hụt các tiêu chuẩn kỹ thuật đồng bộ. Theo đánh giá từ Ban Quản lý Dự án Đường sắt, để triển khai an toàn, kỹ thuật và tích hợp công nghệ tiên tiến cho các tuyến đường sắt điện khí hóa – điển hình là tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Việt Nam cần xây dựng và áp dụng khoảng 300 bộ tiêu chuẩn chuyên ngành. Hiện tại, hệ thống tiêu chuẩn quốc gia mới chỉ đáp ứng được 88 bộ đã được biên dịch, tạo ra một khoảng trống lớn cần được lấp đầy.

Ngành đường sắt Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong việc rà soát và chuyển đổi hệ thống tiêu chuẩn. Cụ thể, 11 quy chuẩn và 126 tiêu chuẩn quốc gia đã được chuyển đổi, đồng thời 36 tiêu chuẩn cơ sở được ban hành, cùng với đề xuất 8 bộ tiêu chuẩn mới dành riêng cho dự án đường sắt điện khí hóa. Vụ Khoa học – Công nghệ (Bộ Xây dựng) cũng cho biết toàn ngành đang sử dụng tới 1.476 tiêu chuẩn và 128 quy chuẩn thuộc các lĩnh vực xây dựng, cơ khí, hàng không, và đường sắt.

Cần có đầy đủ hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn phù hợp để triển khai các dự án đường sắt điện khí hóa và đường sắt tốc độ cao 

Tuy nhiên, đối với các lĩnh vực chuyên ngành sâu như đường sắt đô thị, điện khí hóa và đường sắt tốc độ cao, hệ thống tiêu chuẩn vẫn còn rất thiếu và phân mảnh. Các tuyến đường sắt đô thị đang vận hành tại Việt Nam hiện chủ yếu phải dựa vào các tiêu chuẩn riêng biệt, thường là từ các quốc gia nước ngoài. Điều này không chỉ gây ra sự thiếu tính thống nhất trong vận hành mà còn tạo ra những khó khăn đáng kể khi Việt Nam có kế hoạch mở rộng và tích hợp mạng lưới đường sắt trong tương lai.

Để bảo đảm hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và Vật liệu xây dựng đã rà soát toàn bộ hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn và phân thành loại 8 danh mục cho các loại hình công trình gồm: Công trình xây dựng dân dụng; công trình xây dựng công nghiệp; công trình đường bộ cao tốc; công trình cảng hàng hải và đường thủy; công trình cảng hàng không; công trình đường sắt đô thị; công trình đường sắt điện khí hóa tốc độ dưới 200 km/h; công trình đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam tốc độ trên 200 km/h.

Trước một số vướng mắc đối với hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, ông Lê Trung Thành, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và Vật liệu xây dựng cho rằng, cần rà soát dự thảo Luật Tiêu chuẩn Quy chuẩn để rút ngắn thời gian lập kế hoạch, xây dựng, ban hành tiêu chuẩn; kiến nghị Chính phủ giao các Bộ chuyên ngành có thẩm quyền quyết định ban hành toàn bộ hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn thuộc lĩnh vực Bộ ngành mình quản lý theo đúng tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền triệt để.

Bên cạnh đó cần khẩn trương chỉnh sửa, bãi bỏ các quy định định mức kinh tế - kỹ thuật không phù hợp thực tiễn trong xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật phức tạp, công nghệ mới,…

Rà soát, cắt giảm quy trình, thời gian phê duyệt kinh phí khoa học cấp cho các nhiệm vụ xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn và các hội đồng nghiệm thu nhiều cấp.

Thường xuyên rà soát danh mục và cập nhật, hệ thống hóa các tiêu chuẩn, quy chuẩn các lĩnh vực chuyên ngành; tổ chức thực hiện chuyển đổi các tiêu chuẩn cơ sở thành tiêu chuẩn Việt Nam trong kế hoạch năm 2026, 2027.

Rà soát, cập nhật các tiêu chuẩn Việt Nam đã được ban hành và tiếp tục xây dựng mới; đặc biệt ưu tiên đối với các tiêu chuẩn phục vụ triển khai các dự án đường sắt quan trọng quốc gia; lựa chọn các tiêu chuẩn cốt lõi để tổ chức xây dựng thành tiêu chuẩn Việt Nam, ban hành trong năm 2026.

Việc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn không chỉ là điều kiện tiên quyết cho việc xây dựng đường sắt mà còn hỗ trợ mạnh mẽ cho tầm nhìn phát triển bền vững của Việt Nam. Theo phương án lộ trình, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2050 sẽ chuyển đổi hoàn toàn sang sử dụng đầu máy và toa xe chạy bằng năng lượng sạch. Điện khí hóa đường sắt mang lại nhiều lợi ích vượt trội: giảm đáng kể lượng khí thải carbon, tăng hiệu quả sử dụng năng lượng, cắt giảm chi phí bảo trì, và nâng cao độ tin cậy vận hành so với các đầu máy diesel truyền thống.

Bảo Linh (t/h)