Người Việt tiêu thụ đồ uống có đường ngày càng nhiều, những hệ lụy cho sức khỏe

Đồ uống có đường còn được gọi là nước giải khát, đó là bất kỳ loại đồ uống nào có thêm đường hoặc các chất làm ngọt khác như siro fructozo cao, đường sucrose, nước ép trái cây,... bên cạnh đó còn có soda, cola, thuốc bổ, nước chanh, đồ uống thể thao,... cũng được coi là đồ uống có đường.

Thực tế, những đồ uống này là nguồn cung cấp calo và đường bổ sung lớn nhất trong chế độ ăn uống của Hoa Kỳ. Còn ở các nước khác trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển, lượng tiêu thụ đồ uống có đường đang tăng mạnh do quá trình đô thị hóa và tiếp thị đồ uống ngày càng phong phú và đa dạng trong đó có cả Việt Nam.

Thông tin thêm, Ths. BS Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho biết, đồ uống có đường (nước ngọt) gồm tất cả các loại đồ uống có chứa đường tự do bao gồm nước ngọt có ga hoặc không có ga, chất cô đặc dạng lỏng và bột nước hương vị, nước tăng lực và thể thao, trà đóng hộp, cà phê uống sẵn và sữa có thêm đường.

Mức tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam đang tăng rất nhanh. Nếu như năm 2002, trung bình mỗi người chỉ dùng 6,04l/năm thì năm 2021 đã tăng lên 55,78l/năm. Đây là tình trạng đáng báo động gây ra nhiều tác hại lâu dài cho sức khỏe.

Đồ uống có đường gây béo phì

“Tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng nhanh mức calo trong khẩu phần vì đánh lừa cảm giác no. Đồ uống có đường gây tác hại rất lớn đến sức khỏe như thừa cân béo phì, bệnh đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa, hệ xương răng, bệnh tim mạch, sa sút trí tuệ, ung thư….”, Ths. BS Nguyễn Tuấn Lâm cho hay.

Ths. Tuấn Lâm cũng đưa ra thông tin, đến nay tỷ lệ trẻ em và thiếu niên từ 5-19 tuổi thừa cân ở Việt Nam tăng nhanh (hiện tăng 11,1%), trong đó có nguyên nhân một phần từ sử dụng đồ uống có đường. Một khảo sát trong học sinh, sinh viên gần đây cho thấy cứ 3 bạn có 1 bạn uống nước ngọt có ga trong 30 ngày qua.

Bổ sung thêm, PGS. TS. BS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết trong một phân tích gộp kết quả từ 88 nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa việc sử dụng nước ngọt với việc tăng năng lượng và trọng lượng cơ thể.

Các nghiên cứu ở trẻ em và người lớn đã chỉ ra rằng, ở những người thừa cân việc giảm tiêu thụ đồ uống có đường có thể giúp kiểm soát cân nặng tốt hơn. Một nghiên cứu trên 33.097 người cho thấy, trong số những người có nguy cơ béo phì do di truyền, những người uống đồ uống có đường dễ bị béo phì hơn những người không uống.

"Trong một lon nước ngọt 330ml hoặc 12oz đồ uống có đường có ga có đường thường chứa khoảng 35g đường, tương đương cung cấp khoảng 140 kcal năng lượng, trong khi cung cấp rất ít giá trị dinh dưỡng khác. Nhưng uống thêm 1 lon đồ uống có đường mỗi ngày, nguy cơ béo phì tăng thêm 60% sau 1,5 năm theo dõi. Việc tăng tiêu thụ đồ uống có đường dẫn đến việc tăng năng lượng nạp vào cơ thể, từ đó dẫn tới thừa cân, béo phì”, PGS. TS Trương Tuyết Mai cho hay.

Đồ uống có đường gây ảnh hưởng tới tim mạch

Không những thế, PGS. TS Tuyết Mai cũng nhấn mạnh, sử dụng 1 lon đồ uống có đường hàng ngày cũng gia tăng các vấn đề liên quan tim mạch, xương răng, cơ xương khớp, chuyển hóa đái tháo đường tăng 20- 30%. Theo đó, người uống nước ngọt hàng ngày thì nguy cơ bị gãy xương cao gấp 4,69 lần.

Tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng

Đáng lưu ý, sử dụng đồ uống có đường cũng làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Nghiên cứu ở Mỹ phân tích số liệu từ 95.000 phụ nữ tham gia trong 15 năm cho thấy: Với mỗi 354ml đồ uống có đường/ngày thì nguy cơ ung thư tăng thêm 16%.

Phụ nữ tiêu thụ ≥708ml đồ uống có đường/ ngày có nguy cơ ung thư đại trực tràng cao hơn gấp 2 lần. Với nhóm 13-18 tuổi, với mỗi 354ml đồ uống có đường/ngày tăng thì nguy cơ ung thư tăng thêm 32 lần.

Tăng nguy cơ ung thư vú

Một nghiên cứu khác ở châu Âu từ 2009-2019 trên 101.000 người cho thấy tổng lượng đường tiêu thụ có mối liên quan với nguy cơ ung thư cao (điển hình là ung thư vú). Nghiên cứu ở Anh trên gần 200.000 nam (40-69 tuổi) từ 2006-2016 cho thấy tỷ lệ tử vong cao có mối liên hệ đặc biệt với tiêu thụ đồ uống có đường.

Dùng đồ uống có đường thế nào mới an toàn?

Nhằm hạn chế tỷ lệ trẻ thừa cân, béo phì, PGS. TS Tuyết Mai khuyến cáo, trẻ em từ 2 đến 18 tuổi, hạn chế lượng đường tiêu thụ xuống dưới 25mg mỗi ngày và chỉ giới hạn không quá 235 ml đồ uống có đường mỗi tuần.

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lượng đường tự do trong khẩu phần của mỗi người chỉ nên chiếm không quá 10% và nên giảm xuống dưới 5% năng lượng trong một ngày để có các lợi ích tăng thêm về sức khỏe tương đương dưới 25-50 g đường tự do mỗi ngày với người lớn và dưới 12-25g đường mỗi ngày với trẻ em.

Đặc biệt, PGS. Tuyết Mai cũng nhấn mạnh trẻ em dưới 2 tuổi không nên tiêu thụ bất kỳ loại thực phẩm hoặc đồ uống nào có thêm đường.

Chia sẻ kinh nghiệm trên thế giới về việc hạn chế sử dụng đồ uống có đường, Ths Hoàng Ly Na, Tổ chức HeathBridge Việt Nam cho biết một số nước đã dán nhãn dinh dưỡng cảnh báo các sản phẩm đồ uống có đường; kiểm soát quảng cáo thực phẩm không lành mạnh trong đó có đồ uống có đường…

Ngoài ra Việt Nam cần sớm ban hành quy định bắt buộc phải dán nhãn dinh dưỡng cho sản phẩm trong đó có công bố hàm lượng đường; quy định về dán nhãn cảnh báo dinh dưỡng mặt trước của sản phẩm nhiều đường, nhiều năng lượng.

Việt Nam cũng cần sớm ban hành các chính sách nhằm hạn chế quảng cáo, tài trợ, khuyến mại các sản phẩm đồ uống có đường đặc biệt là cho trẻ em; đẩy mạnh hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng; cần đánh thuế với đồ uống có đường ở mức độ tối thiểu để gia tăng 20% như khuyến cáo của VHO.

An Dương (T/h)