Chuyển đổi số giúp ngành nông nghiệp tối ưu hóa năng suất

Hướng đi tất yếu của ngành nông nghiệp

Tại Diễn đàn "Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai" diễn ra ngày 29/10/2025 tại Hà Nội, bà Cao Xuân Thu Vân- Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết, ngành nông nghiệp Việt Nam hiện đóng góp khoảng 12-14% vào GDP và có hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản đang vượt qua nhiều rào cản để tiến tới cán mốc ít nhất là 65 tỷ USD trong năm 2025.

Bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam (giữa) tại Diễn đàn Chuyển đổi số trong nông nghiệp

Theo Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, chuyển đổi số là hướng đi tất yếu của ngành nông nghiệp, giúp cho ngành này tối ưu hóa năng suất, giảm chi phí sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh, mở ra hướng đi mới bền vững và thịnh vượng cho kinh tế nông nghiệp.

Không những vậy, chuyển đổi số còn giúp giải quyết các bài toán khó như biến đổi khí hậu, đáp ứng các chuẩn mực phát triển bền vững, chuyển đổi xanh, cạnh tranh quốc tế và áp lực gia tăng năng suất, cải thiện đời sống của người nông dân, gia tăng doanh thu cho hợp tác xã nông nghiệp và doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp.

Riêng với các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chuyển đổi số chính là đòn bẩy tăng trưởng khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Đây là con đường ngắn nhất để các HTX nông nghiệp nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa quy trình sản xuất và kinh doanh. Chuyển đổi số còn giúp các HTX mở rộng thị trường, tăng cường khả năng cạnh tranh, và tạo ra một môi trường minh bạch, tin cậy cho cả người sản xuất và người tiêu dùng…

“Hiện nay, cả nước có hơn 22.500 HTX nông nghiệp, việc nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ số không chỉ là mệnh lệnh mà còn là điều tất yếu nếu không muốn bị loại ở phía sau và rời khỏi cuộc chơi trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt như hiện nay”- bà Cao Xuân Thu Vân- nhấn mạnh.

Thách thức từ tâm lý e ngại

Hiện nay, tốc độ chuyển đổi số trong nông nghiệp còn chậm so với các ngành kinh tế khác. Phần lớn nông dân, HTX nông nghiệp vẫn sử dụng phương pháp canh tác, sản xuất truyền thống. Hạ tầng công nghệ thông tin ở khu vực nông thôn còn yếu kém. Thiếu nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn về công nghệ số trong nông nghiệp.

Thách thức của các HTX nông nghiệp trong chuyển đổi số đang nằm ở 5 nhóm chính: tài chính, hạ tầng công nghệ, thiếu hụt nhân lực, chiến lược phát triển và tiếp cận chính sách. Về tài chính, thách thức của các HTX là thiếu vốn đầu tư chuyển đổi số khi mà chi phí đầu tư cho công nghệ số trong nông nghiệp khá lớn, lại khó tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi.

Về hạ tầng công nghệ thông tin thì còn hạn chế khi mà đường truyền internet không ổn định, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa. Về nguồn nhân lực còn hạn chế do thiếu đội ngũ chuyên gia về công nghệ số trong nông nghiệp. Nông dân chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng sử dụng công nghệ số.

Đó là chưa kể chính sách và cơ chế chưa đồng bộ. Cụ thể là chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh để thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp, chưa có cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành và địa phương.

Một cuộc khảo sát gần đây của Liên minh HTX Việt Nam cho thấy mức độ chuyển đổi số của HTX cả nước mới chỉ đạt 32%. Trong số gần 35.000 HTX thì chỉ có 13,6% HTX đã hoàn tất chuyển đổi số, 50% đang triển khai và 36,4% chưa thực hiện.

Bên cạnh đó, tâm lý e ngại thay đổi cũng là một trở ngại cho việc chuyển đổi số của các HTX nông nghiệp. Nhiều nông dân, thành viên HTX còn quen với phương pháp canh tác truyền thống và e ngại áp dụng công nghệ mới, cũng như thiếu niềm tin vào hiệu quả của công nghệ số.

Phun thuốc bảo vệ thực vật tự động tại Đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh minh họa

Chuyển đổi số là hành trình chiến lược

Trở ngại tâm lý lớn nhất hiện nay khiến các HTX nông nghiệp và người nông dân còn ngần ngại trên hành trình chuyển đổi số là họ hiểu chưa đúng bản chất của chuyển đổi số. Và một hiểu lầm phổ biến là đồng nhất chuyển đổi số với việc chạy theo những công nghệ “hào nhoáng” như Trí tuệ nhân tạo (AI), Công nghệ chuỗi khối (blockchain), dữ liệu lớn (Big Data) hay Internet vạn vật kết nối (IoT).

Thực tế, chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ là câu chuyện ứng dụng công nghệ số vào toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp từ sản xuất đến phân phối như một trong những ưu tiên xuyên suốt, mà là còn hành trình chiến lược để HTX và người nông dân nâng cao năng lực số trong các hoạt động cốt lõi như: sản xuất, quản lý, nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc và minh bạch thông tin, giám sát chất lượng nông sản, giảm phát thải và ô nhiễm môi trường, cũng như trong hoạt động marketing, kết nối cung cầu, quản trị nhân sự…

Ngoài ra, vấn đề thách thức còn nằm ở sự xung đột giữa ưu tiên ngắn hạn và lợi ích dài hạn. Các nông hộ, HTX và các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp thường tập trung cho sự sống còn tức thời, trong khi chuyển đổi số lại thuộc nhóm công việc “quan trọng nhưng không cấp bách” nên dễ bị gác lại. Tư duy này có thể trở thành lực cản trên hành trình số hóa.

Tại Diễn đàn, các chuyên gia đều cho rằng, trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang có những biến động mạnh mẽ và xu hướng chuyển đổi số trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh, việc chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với các HTX. Do vậy, các chủ thể tham gia trong ngành nông nghiệp Việt Nam cần thay đổi cách nghĩ cách làm trong chuyển đổi số, dám vượt qua tâm lý ngắn hạn, chấp nhận đầu tư cho những việc hệ trọng với tầm nhìn lâu dài, nuôi dưỡng tinh thần công nghệ số và chủ động học hỏi, để từ đó nắm bắt được nhiều cơ hội mở ra cũng như thích ứng với tương lai nền kinh tế số.

Lê Kim Liên