Chuyển đổi số trong doanh nghiệp: Từ nhận thức đến hành động

Chuyển đổi số không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành điều kiện sống còn đối với doanh nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên kinh tế tri thức. Tuy nhiên, hành trình ấy chỉ thực sự có ý nghĩa khi vượt qua giai đoạn nhận thức hình thức, để tiến tới hành động thực chất - nơi công nghệ, dữ liệu và đổi mới sáng tạo cùng hòa vào dòng chảy vận hành của doanh nghiệp. Chính ở bước chuyển này, vai trò kiến tạo của Nhà nước và đặc biệt là Bộ KH&CN càng trở nên quyết định, giúp doanh nghiệp Việt biến chuyển đổi số thành năng lực cạnh tranh dài hạn chứ không chỉ là trào lưu ngắn hạn.

Từ nhận thức công nghệ đến tư duy đổi mới

Trong vài năm trở lại đây, “chuyển đổi số” đã trở thành cụm từ quen thuộc với hầu hết doanh nghiệp. Nhiều đơn vị đã xây dựng chiến lược số hóa, đầu tư hệ thống quản trị, triển khai bán hàng trực tuyến, quản lý chuỗi cung ứng thông minh. Nhưng phần lớn các doanh nghiệp Việt, đặc biệt là nhóm vừa và nhỏ chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp vẫn đang dừng lại ở bước nhận thức hơn là chuyển hóa.

Tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam có hoạt động ứng dụng công nghệ số ở mức trung bình khá, song chỉ một phần nhỏ xây dựng được mô hình kinh doanh mới dựa trên dữ liệu. Điều đó phản ánh thực tế rằng chuyển đổi số không đơn thuần là mua phần mềm, lắp thiết bị hay mở trang thương mại điện tử. Cốt lõi của nó là đổi mới tư duy, là quá trình tái cấu trúc doanh nghiệp theo hướng linh hoạt, dựa trên thông tin thời gian thực, gắn liền giữa sản xuất - quản trị - tiêu thụ.

Chuyển đổi số không phải là cuộc chạy đua công nghệ mà là sự thay đổi mô hình phát triển. (Ảnh minh họa).

Vì thế, chuyển đổi số không phải là cuộc chạy đua công nghệ mà là sự thay đổi mô hình phát triển. Một doanh nghiệp muốn đi xa phải xác định đúng điểm khởi đầu: Không phải có bao nhiêu công nghệ mà là công nghệ được ứng dụng để giải quyết vấn đề gì. Chính sự rõ ràng trong mục tiêu giúp doanh nghiệp tránh rơi vào tình trạng đầu tư dàn trải, tốn kém nhưng không hiệu quả - điều đang xảy ra ở không ít nơi.

Ở góc độ chính sách, Bộ KH&CN đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ, như: Chương trình phát triển tài sản trí tuệ; Chương trình đổi mới công nghệ quốc gia đến năm 2030; Mạng lưới tư vấn - hỗ trợ doanh nghiệp KH&CN...

Đây chính là bệ đỡ chính sách giúp doanh nghiệp tiếp cận chuyển đổi số không phải bằng phong trào, mà bằng năng lực KH&CN thực chất.

Hành động - yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh

Khi nhận thức đã rõ, thách thức tiếp theo là hành động. Nhiều doanh nghiệp hiện nay vẫn thiếu chiến lược số tổng thể, hoặc chỉ thực hiện từng phần rời rạc - khiến các hệ thống không liên thông, dữ liệu bị phân mảnh, chi phí tăng mà hiệu quả giảm. Việc chuyển đổi số vì vậy cần được nhìn nhận như một cuộc tái thiết toàn diện, trong đó công nghệ chỉ là công cụ, con người và mô hình quản trị mới là yếu tố quyết định.

Thành công của chuyển đổi số trong doanh nghiệp không thể đo bằng số lượng ứng dụng được triển khai, mà phải đo bằng giá trị mới tạo ra - năng suất, chất lượng, khả năng thích ứng và sáng tạo. Một doanh nghiệp biết tận dụng dữ liệu khách hàng để thiết kế sản phẩm cá nhân hóa, biết ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu chuỗi cung ứng, hay biết triển khai nền tảng cộng tác trực tuyến để gắn kết nhân sự chính là minh chứng cho việc chuyển đổi số đã đi vào thực chất.

Điều này cũng đặt ra yêu cầu về nguồn nhân lực số. Không có đội ngũ hiểu công nghệ, am hiểu dữ liệu và tư duy sáng tạo, mọi nỗ lực chuyển đổi sẽ dừng ở khẩu hiệu. Do đó, cùng với việc đầu tư hạ tầng công nghệ, doanh nghiệp cần chú trọng đào tạo nội bộ, xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo, coi học tập liên tục là một phần của chiến lược phát triển.

Ở tầm chính sách, Nhà nước cần tiếp tục thúc đẩy các chương trình hỗ trợ chuyển đổi số doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao, logistics và thương mại điện tử.

Những sáng kiến như Mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam, Trung tâm hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hay các quỹ KH&CN địa phương, nếu được kết nối tốt sẽ giúp hàng chục nghìn doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới, từ đó hình thành năng lực cạnh tranh nội sinh.

Một điểm quan trọng khác là chính sách thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, để rút ngắn khoảng cách giữa phòng thí nghiệm và thị trường. Khi doanh nghiệp có thể tiếp cận kết quả nghiên cứu, sáng chế, mẫu thử thông qua các cơ sở dữ liệu KH&CN, sàn giao dịch công nghệ thì quá trình chuyển đổi số mới thật sự có chất xám Việt Nam.

Thành công của chuyển đổi số trong doanh nghiệp không thể đo bằng số lượng ứng dụng được triển khai, mà phải đo bằng giá trị mới tạo ra - năng suất, chất lượng, khả năng thích ứng và sáng tạo. (Ảnh minh họa).

Hướng tới hệ sinh thái doanh nghiệp số bền vững

Chuyển đổi số không thể thành công nếu chỉ dựa vào từng doanh nghiệp riêng lẻ. Nó đòi hỏi một hệ sinh thái doanh nghiệp số - nơi Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, doanh nghiệp là trung tâm, các viện nghiên cứu - trường đại học cung cấp tri thức và người tiêu dùng là động lực phản hồi. Trong hệ sinh thái ấy, mỗi doanh nghiệp vừa là người hưởng lợi, vừa là mắt xích đóng góp dữ liệu, tri thức và kinh nghiệm cho cộng đồng.

Theo định hướng Chiến lược phát triển KH,CN&ĐMST đến năm 2030 (Quyết định 569/QĐ-TTg), Bộ KH&CN đang thúc đẩy liên kết vùng và hỗ trợ hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo địa phương. Đây chính là bước chuyển quan trọng từ chính sách hỗ trợ sang chính sách đồng hành, giúp doanh nghiệp không còn đơn độc trên con đường chuyển đổi.

Về lâu dài, sự phát triển của doanh nghiệp số sẽ quyết định năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Khi mỗi doanh nghiệp trở thành một đơn vị đổi mới sáng tạo, nền kinh tế Việt Nam sẽ không chỉ đi theo xu hướng, mà có thể trở thành nguồn tạo ra xu hướng - một nền kinh tế dựa trên dữ liệu, công nghệ và tri thức, nơi đổi mới là bản sắc chứ không chỉ là mục tiêu./.

Theo Tạp chí Khoa học và Công nghệ