Đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp Việt: Thực trạng và giải pháp

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ, đổi mới sáng tạo trở thành nhân tố sống còn đối với doanh nghiệp Việt Nam. Áp lực từ thị trường ngày càng khắt khe, yêu cầu chất lượng ngày càng cao, cùng sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ khu vực và quốc tế buộc doanh nghiệp phải liên tục cải tiến để tồn tại và phát triển. Đổi mới sáng tạo không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất lao động, mà còn mở ra những thị trường mới, tạo dựng thương hiệu uy tín và thu hút nguồn lực đầu tư.

Ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động tìm kiếm, ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ vào sản xuất và quản trị. Những cải tiến này giúp họ không chỉ tăng tốc độ sản xuất mà còn giảm lãng phí, tối ưu hóa vận hành, từ đó nâng cao năng suất. Một số doanh nghiệp công nghệ đi đầu còn xây dựng được hệ sinh thái sản phẩm - dịch vụ mới, phục vụ nhu cầu đa dạng của khách hàng. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn hay giải pháp chuyển đổi số đang trở thành xu hướng phổ biến, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh.

Doanh nghiệp vận dụng đổi mới sáng tạo để năng cao chất lượng, hội nhập quốc tế.

Tổng Công ty Công nghệ và Giải pháp CMC là một ví dụ điển hình. Với định hướng lấy đổi mới sáng tạo làm giá trị cốt lõi, CMC TS đã đưa các công nghệ tiên tiến vào hầu hết mọi khâu vận hành, từ nghiên cứu thị trường, marketing, bán hàng đến phát triển sản phẩm. Việc đổi mới sáng tạo giúp công ty rút ngắn tới 70% thời gian xử lý công việc, đồng thời cải thiện đáng kể trải nghiệm khách hàng. Lãnh dạo doanh nghiệp cho biết, hầu như các bộ phận đều cảm nhận được hiệu suất tăng rõ rệt nhờ áp dụng đổi mới sáng tạo. Chu kỳ phát triển sản phẩm cũng rút ngắn, giúp công ty phản ứng nhanh hơn với nhu cầu thị trường.

Không chỉ trong lĩnh vực công nghệ, các ngành khác cũng đang ghi nhận chuyển biến tích cực. Theo khảo sát của Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội trên hơn 300 doanh nghiệp, tỷ lệ đổi mới sáng tạo trong ngành chế biến thực phẩm đạt 66%, thương mại dịch vụ là 79%, công nghệ thông tin lên tới 85%. Điều này cho thấy, đổi mới sáng tạo đã không còn là đặc quyền của doanh nghiệp lớn, mà đang dần trở thành chiến lược phổ biến ngay cả với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Bên cạnh tác động trực tiếp tới năng suất, đổi mới sáng tạo còn giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, tiếp cận nguồn vốn tài trợ, đồng thời nâng cao uy tín trong mắt khách hàng và đối tác.

Thực tế, đổi mới sáng tạo không chỉ mang lại lợi ích ngắn hạn mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng nền tảng bền vững. Khi có khả năng sáng tạo liên tục, doanh nghiệp sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh lâu dài, ít bị phụ thuộc vào biến động thị trường. Đặc biệt, trong bối cảnh chuỗi giá trị toàn cầu ngày càng phức tạp, chỉ những doanh nghiệp có năng lực đổi mới mới đủ khả năng tham gia sâu, nắm giữ những khâu mang lại giá trị gia tăng cao.

Kết quả về chỉ số đổi mới sáng tạo trong những năm gần đây cũng phản ánh nỗ lực của cả hệ thống. Trên phạm vi toàn cầu, Việt Nam đã có bước tiến dài khi tăng từ vị trí 59 năm 2016 lên vị trí 44 trong bảng xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2024. Những con số này cho thấy tiềm năng và quyết tâm của Việt Nam trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo để nâng cao năng suất quốc gia.

 Đổi mới sáng tạo giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng và năng suất lao động. 

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả tích cực, vẫn còn nhiều thách thức. Không ít doanh nghiệp vẫn thiếu vốn đầu tư cho nghiên cứu - phát triển (R&D), thiếu đội ngũ nhân lực chất lượng cao, hay gặp khó trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Việc chuyển giao công nghệ còn chậm, hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo chưa thực sự đồng bộ. Nếu không sớm tháo gỡ, những điểm nghẽn này có thể làm giảm hiệu quả và tốc độ lan tỏa của đổi mới sáng tạo trong toàn nền kinh tế.

Để thúc đẩy hơn nữa, cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng, khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào R&D và bảo vệ sáng chế. Các chính sách tài chính và tín dụng cần ưu tiên cho hoạt động đổi mới sáng tạo, đồng thời hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính quyền địa phương và các bộ ngành phải tạo điều kiện thuận lợi hơn cho quá trình chuyển giao công nghệ, gắn kết viện nghiên cứu, trường đại học với doanh nghiệp. Đặc biệt, cần đẩy mạnh các chương trình hợp tác công - tư để huy động nguồn lực xã hội vào việc nuôi dưỡng đổi mới sáng tạo.

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, đổi mới sáng tạo đã và đang trở thành chìa khóa để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng suất và duy trì vị thế. Khi doanh nghiệp coi đổi mới là động lực cốt lõi, cùng với sự hỗ trợ từ chính sách và hạ tầng, năng suất lao động chắc chắn sẽ được cải thiện, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Đây không chỉ là yêu cầu trước mắt mà còn là con đường dài hạn để Việt Nam khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Phương Nam