Nâng cao năng suất chất lượng hạt lúa ĐBSCL từ liên kết sản xuất

Tại Cà Mau, việc chuyển đổi sang canh tác lúa chất lượng cao đã mang lại những kết quả rõ nét. Thay cho các giống lúa ngắn ngày, giá thấp, nhiều nông hộ đã chủ động lựa chọn các giống đặc sản như ST24, ST25, kết hợp quy trình sản xuất an toàn, đồng bộ từ giống, chăm sóc đến thu hoạch.

Thực tế cho thấy, với diện tích khoảng 2,5 ha, mô hình lúa chất lượng cao tại một số xã huyện U Minh mang lại lợi nhuận trên 80 triệu đồng mỗi vụ, cao gấp đôi so với phương thức canh tác truyền thống. Năng suất không tăng đột biến, nhưng giá trị thu được trên mỗi héc-ta cao hơn nhờ chất lượng hạt gạo, độ đồng đều và khả năng tiêu thụ ổn định.

Mô hình sản xuất lúa ST25 kết hợp nuôi tôm, hiệu quả rất cao của nhiều hộ nông dân.

Điểm khác biệt căn bản nằm ở cách tổ chức sản xuất. Các mô hình không còn manh mún mà được liên kết thông qua tổ hợp tác, hợp tác xã với diện tích lên đến hàng chục héc-ta, áp dụng quy trình VietGAP, giảm chi phí đầu vào và hạn chế rủi ro thị trường.

Bên cạnh lúa chất lượng cao, mô hình canh tác lúa – tôm đang được xem là hướng đi tiêu biểu trong nâng cao hiệu quả sản xuất tại vùng ven biển ĐBSCL, đặc biệt ở Cà Mau. Trên cùng một diện tích đất, nông dân vừa trồng lúa sạch vừa thả nuôi tôm càng xanh, tạo ra hai nguồn thu bổ trợ cho nhau.

Mô hình này không chỉ mang lại lợi nhuận kép mà còn cải thiện môi trường canh tác. Tôm giúp hạn chế sinh vật gây hại, trong khi ruộng lúa tạo môi trường nước ổn định cho tôm phát triển. Nhờ đó, lượng thuốc bảo vệ thực vật được cắt giảm đáng kể, góp phần nâng cao chất lượng lúa và đáp ứng xu hướng tiêu dùng an toàn, bền vững.

Một trong những yếu tố then chốt làm nên hiệu quả của các mô hình trên là vai trò dẫn dắt của hợp tác xã. Tại Cà Mau, Hợp tác xã Ba Đình không chỉ tổ chức sản xuất mà còn trực tiếp tham gia khâu tiêu thụ, chế biến và xây dựng thương hiệu.

Theo Nông Văn Thạch, Giám đốc Hợp tác xã Ba Ðình, hiện nay hợp tác xã thu mua lúa của các thành viên theo giá thị trường và cộng thêm 300 đồng/kg, sau đó xay xát, đóng gói và đưa ra thị trường dưới thương hiệu Gạo lúa – tôm Ba Đình. Cách làm này giúp nông dân hưởng lợi trực tiếp từ giá trị gia tăng của sản phẩm, thay vì chỉ bán lúa thô như trước.

Không chỉ các giống ST24, ST25 hay gạo Tài nguyên Vĩnh Lợi, tại nhiều xã thuộc tỉnh Bạc Liêu (trước đây), ngành chức năng còn công nhận lưu hành đặc cách và tiếp tục cho sản xuất giống lúa BL9 với diện tích lên đến gần 1.000 ha. Đây là giống lúa truyền thống, có chất lượng gạo dẻo, thơm, được thị trường ưa chuộng và có giá bán cao, cho thấy tiềm năng lớn nếu được tổ chức sản xuất và tiêu thụ bài bản.

Nhộn nhịp mùa thu hoạch tôm càng xanh.

Nhằm phát huy kết quả và nhân rộng các mô hình liên kết sản xuất lúa chất lượng cao, chính quyền và ngành nông nghiệp tỉnh Cà Mau đang đẩy mạnh triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ về khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ nông sản.

Theo đó, tỉnh tập trung hỗ trợ nông dân sản xuất theo chuỗi giá trị, đồng thời kêu gọi các doanh nghiệp lớn, có năng lực và uy tín tham gia sâu vào liên kết từ khâu giống, kỹ thuật đến tiêu thụ, xuất khẩu. Cách tiếp cận này không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn tạo nền tảng để gạo Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của nhiều thị trường quốc tế.

Thực tiễn từ ĐBSCL cho thấy, năng suất không chỉ được đo bằng tấn lúa thu hoạch mà bằng giá trị kinh tế, khả năng tiêu thụ và tính bền vững của mô hình sản xuất. Lúa chất lượng cao, lúa – tôm và liên kết chuỗi đang mở ra hướng đi mới, giúp nông dân thoát khỏi vòng luẩn quẩn “được mùa rớt giá”.

Để các mô hình này lan tỏa mạnh mẽ hơn, cần tiếp tục hoàn thiện quy hoạch vùng sản xuất, đầu tư hạ tầng thủy lợi, nâng cao năng lực hợp tác xã và tăng vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp trong chuỗi giá trị.

Từ những cánh đồng lúa chất lượng cao đến mô hình lúa – tôm đa giá trị, ĐBSCL đang từng bước khẳng định hướng đi đúng trong tái cơ cấu nông nghiệp: lấy chất lượng làm nền tảng, lấy liên kết làm động lực và lấy thị trường làm thước đo hiệu quả. Đây chính là chìa khóa để nâng cao năng suất thực chất, gia tăng thu nhập cho nông dân và nâng tầm hạt gạo Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Thanh Hiền