Nhập lậu gia tăng, cần sớm có quy định cấm kinh doanh thuốc lá điện tử

Hút thuốc lá là một trong những tác nhân gây hại cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, cùng với sự vận động của xã hội, sự phát triển của khoa học công nghệ, nhiều loại hình thuốc lá mới đã ra đời.

Tại Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới đã xuất hiện ở nhiều kênh khác nhau, từ các cửa hàng truyền thống đến các website thương mại điện tử, các mạng xã hội. Tuy nhiên, các sản phẩm này đều được nhập lậu và kinh doanh bất hợp pháp tại Việt Nam và tần suất cũng như số lượng thu giữ qua các vụ buôn bán, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đang tăng dần lên.

Đặc biệt, rất nhiều sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang được đưa về Việt Nam theo đường xách tay. Vừa qua, liên tiếp các vụ buôn lậu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng với số lượng lớn đã bị phát hiện và bắt giữ. Bên cạnh đó, những quảng cáo mặt hàng thuốc lá này hàng ngày vẫn được ngang nhiên đăng tải trên mạng xã hội, đặt hàng, mua bán công khai. Lỗ hổng pháp lý đang tạo môi trường cho những mặt hàng không rõ nguồn gốc, trôi nổi khắp thị trường.

Theo ghi nhận của VTV, nằm sâu trong một ngõ nhỏ trên phố Thái Thịnh, một cơ sở kinh doanh thuốc lá điện tử luôn đóng cửa suốt ngày. Mọi giao dịch đều được thực hiện qua Facebook và các dịch vụ ship hàng. Bị bất ngờ kiểm tra, chủ kho hàng không giải trình được nguồn gốc của gần 1.600 sản phẩm thuốc lá điện tử và các loại phụ kiện. Thậm chí, trên nhiều sản phẩm thể hiện mã vạch xuất xứ Trung Quốc nhưng trên vỏ lại ghi sản xuất tại Mỹ.

Do là hàng nhập lậu, không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ nên Đội Quản lý thị trường số 1 thuộc Cục Quản lý thị trường Hà Nội đã tịch thu toàn bộ sản phẩm thuốc lá điện tử của cơ sở này để tiến hành tiêu hủy theo quy định.

Theo đội Quản lý thị trường số 1, đây là các sản phẩm hàng hoá đang được nhiều cơ quan chức năng và các phương tiện thông tin đại chúng cảnh báo tác hại về sức khoẻ con người khi sử dụng, tuy nhiên Nghị định 98 của Chính phủ vừa có hiệu lực, hiện không quy định rõ thuốc lá điện tử có phải là mặt hàng thuốc lá hay không nên chế tài xử lý đối với loại hàng hóa này hiện nay cũng gặp khó khăn, chưa đủ sức răn đe người vi phạm.

Trước những tác hại của thuốc lá điện tử với người dân và đặc biệt là giới trẻ, Bộ Y tế cũng đang nghiên cứu cùng Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ và Quốc hội cấm sử dụng và nhập khẩu sử dụng thuốc lá điện tử, shisa. Đại diện Bộ Y tế cho biết, việc cấm loại hình này sẽ giúp ngăn ngừa những mối nguy về sức khỏe cho cộng đồng.

Ngoài ra, việc chưa có quy định cấm đang gây nhiều khó khăn cho các cơ quan quản lý. Vì thế, mà theo nhiều chuyên gia, Việt Nam cần sớm ban hành Luật cấm thuốc lá điện tử để có khung pháp lý nhằm kiểm soát các sản phẩm này.

Thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử (gọi chung là thuốc lá thế hệ mới) đã xuất hiện ở thị trường Việt Nam hơn 2 năm (thông qua đường không chính thống), nhưng vẫn chưa chính thức được quy định cụ thể trong các văn bản luật. Nhìn nhận từ góc độ pháp lý, luật sư Võ Văn Đông, Giám đốc Công ty TNHH M&K cho biết trên báo Người Lao động, Luật phòng chống tác hại của thuốc lá năm 2012 là căn cứ khá rõ ràng cho vấn đề này.

Cụ thể, Khoản 1 Điều 2 của Luật này có định nghĩa: "Thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác". Và "nguyên liệu thuốc lá là lá thuốc lá dưới dạng rời, tấm đã sơ chế tách cọng, sợi thuốc lá, cọng thuốc lá và nguyên liệu thay thế khác dùng để sản xuất thuốc lá".

Theo đó, luật sư Đông cho rằng, việc cấm hay quản, trước hết cần dựa vào bản chất của từng loại thuốc lá thế hệ mới. Với thuốc lá làm nóng, dù là thiết bị điện tử nhưng được sử dụng với nguyên liệu thuốc lá đặc chế đi kèm, thì đó là đương nhiên được xem là sản phẩm thuốc lá. Và một khi thuốc lá điếu còn được phép sản xuất, mua bán, sử dụng, thì đề xuất cấm thuốc lá làm nóng vẫn còn gian nan.

Với thuốc lá điện tử, mặc dù cũng sử dụng công nghệ loại bỏ quá trình đốt cháy để tạo ra nicotin, nhưng nicotin trong thuốc lá điện tử không đến từ nguồn nguyên liệu thuốc lá mà sử dụng dung dịch có chứa chất nicotin hóa lỏng. Do đó, khác với thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử mặc dù vẫn được gọi là "thuốc lá" nhưng về bản chất không phải là thuốc lá, theo định nghĩa của Luật kể trên.

Ông Đông cũng khẳng định, việc xây dựng chính sách đương nhiên cũng cần phải căn cứ trên mức độ gây hại, hoặc giảm tác hại của từng loại sản phẩm thuốc lá. Và đây là trách nhiệm của các chuyên gia y tế trong việc tư vấn cho người làm luật. "Tuy nhiên, cần hết sức thận trọng trong việc xây dựng chính sách, vì nếu không khéo, rất dễ tạo điều kiện cho thuốc lá điếu đốt cháy, vốn là loại độc hại nhất, tạo vị thế độc tôn trên thị trường. Mà như vậy nghĩa là làm mất đi sự công bằng trong kinh doanh".

An Dương (T/h)