Tồn tại bất cập trong quản lý mua bán và đặt ra vấn đề chất lượng vàng

Ông Nguyễn Đức Lê - Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương nhận định, đối với vàng chế tác, trang sức, vàng tiêu dùng… chúng ta có nguồn cung đáp ứng tương đối đủ. Chỉ có nguồn cung về vàng miếng đôi khi có hạn chế về nhập khẩu nhất là thời gian gần đây khi có nhu cầu trong nước lớn, cung hạn chế, nhu cầu cao tạo nên nút thắt cổ chai đẩy giá vàng lên cao. Điều này xuất phát từ việc người Việt Nam có truyền thống mua tích sản, tiết kiệm, cưới xin thường tặng vàng nên nhu cầu rất cao, tạo nên cơn sốt tăng giá.

Ông Nguyễn Đức Lê cho biết thêm, có nhiều vấn đề tồn tại trong quản lý hoạt động mua bán vàng miếng. Cụ thể, thiếu một cơ sở tập trung do các cửa hàng chủ yếu bán lẻ không có cơ sở dữ liệu kết nối trực tuyến với cơ quan quản lý nhà nước, không theo dõi được lượng hàng mua bán trực tuyến.

Theo Tạp chí Thương Trường, mặc dù do nhà nước quản lý nhưng việc vàng miếng, vàng giả trôi nổi trên thị trường vẫn có nên khó kiểm soát về chất lượng. Bên cạnh đó, hóa đơn mua bán vàng chưa minh bạch. Nhiều cửa hàng không xuất hóa đơn và chỉ mua bán bằng tiền mặt dẫn đến giao dịch không được công khai, khai báo doanh thu thấp hơn thực tế dẫn đến thất thu thuế. 

Cơ chế phối hợp giữa các đơn vị quản lý chưa thật sự sát sao, đồng bộ. Các đơn vị chưa có kết nối dữ liệu khác nhau. Chưa có hệ thống cảnh báo sớm. Các đơn vị kiểm tra chưa thường xuyên. Đặc biệt việc chênh lệch giá lớn dễ dẫn đến buôn lậu, giao dịch không báo cáo, không nộp thuế, khiến cơ quản quản lý khó kiểm soát.

Một nguyên nhân nữa đó là giá niêm yết và giá bán không chính xác. Có lúc cao hơn lúc thấp hơn tùy thời điểm, lúc khan hàng nhiều đơn vị găm hàng gây khó khăn cho công tác quản lý nhất là với lượng vàng chế tác vàng lẻ trong dân. Trong khi đó nhu cầu vàng tăng đột biến do tâm lý chung của người dân đổ xô đi mua vàng khi nghe giá vàng tăng, gây nên những cơn sốt bất thường cho thị trường, khó khăn cho công tác quản lý. Cửa hàng có thể tự ý nâng giá trong 1 vài thời điểm.

Theo nhiều ý kiến, nguồn cung vàng miếng nghẽn kéo dài hơn một năm qua là nghịch lý lớn nhất tạo áp lực lên thị trường. Ông Vũ Hùng Sơn, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty cổ phần Vàng bạc đá quý Bảo Tín Mạnh Hải cho biết, doanh nghiệp gần như không thể tiếp cận nguồn vàng nhập khẩu chính thức suốt 13 tháng, buộc phải xoay xở bằng nguồn trôi nổi, chấp nhận rủi ro để duy trì sản xuất. Việc nhiều cửa hàng phải giới hạn số lượng bán cho mỗi khách hay phải tự đầu tư thiết bị kiểm định hiện đại phản ánh mức độ căng thẳng của thị trường. Hệ quả là giá vàng miếng trong nước liên tục bị đẩy lên, tạo mảnh đất “màu mỡ” cho đầu cơ, chợ đen tung hoành và tâm lý đám đông. Không ít người dân xếp hàng mua vàng chỉ vì nỗi sợ mất cơ hội, trong khi bản chất thị trường đang chịu tác động chủ yếu từ thiếu nguồn cung chính thức chứ không phải nhu cầu thực tăng đột biến.

Trước thực trạng này, ông Nguyễn Đức Lê cảnh báo nhiều rủi ro khi người dân mua vàng chợ đen, từ việc không có kiểm định chất lượng, không hóa đơn, giá bị đẩy cao hơn thị trường, đến nguy cơ bị lừa đảo hoặc mất an toàn khi giao dịch. Các hoạt động đầu cơ, găm hàng tại khu vực chợ đen làm suy yếu nỗ lực quản lý giá của Nhà nước, gây mất kiểm soát thị trường, ảnh hưởng đến ổn định tiền tệ và niềm tin của người dân.

TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng cho rằng, vấn đề quan trọng nhất hiện nay là xác định rõ phạm vi vàng cần quản lý. Vàng miếng, vàng thỏi vốn mang tính đầu tư, dự trữ và liên quan trực tiếp đến ổn định tài chính phải tiếp tục được quản lý chặt. Trong khi đó, vàng trang sức hay vàng thủ công mỹ nghệ mang tính tiêu dùng và hàm lượng giá trị gia công cao, do đó cần cân nhắc mức độ quản lý phù hợp, tránh áp đặt cơ chế như đối với vàng miếng, gây tốn kém và không cần thiết.

Việt Nam cũng cần nhìn nhận lại mức độ “vàng hoá” của nền kinh tế, xác định mức độ tích trữ vàng trong dân, công khai minh bạch dữ liệu và kiên định chấm dứt hoàn toàn quan hệ vay - mượn bằng vàng để giảm rủi ro hệ thống. Về chênh lệch giá vàng trong nước - quốc tế, yếu tố cấp bách là tăng cung hợp pháp. Điều này gồm giảm chi phí chế tác, chuẩn hóa quy cách vàng miếng, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong nhập khẩu và sản xuất để nguồn cung không còn khan hiếm.

Khi việc tiếp cận vàng trở nên quá khó, tâm lý tò mò và đổ xô mua càng tăng, đẩy thị trường vào bất ổn. Do đó, cần minh bạch hoá thị trường và song song tạo ra các kênh đầu tư hấp dẫn khác để người dân chuyển hướng dòng tiền sang sản xuất - kinh doanh thay vì đầu cơ vàng. Bên cạnh đó, công tác chống buôn lậu vàng phải được đẩy mạnh, đồng thời triển khai đầy đủ Nghị định 232 để tăng cung vàng miếng một cách hợp pháp và minh bạch.

 An Dương (T/h)