Phát huy vai trò quản lý nhà nước về TCVN, QCVN: 'Chìa khóa' nâng cao chất lượng hàng hóa, dịch vụ

Trong bối cảnh kinh tế ngày càng phát triển theo hướng mở và cạnh tranh, tiêu chuẩn - quy chuẩn kỹ thuật trở thành công cụ quan trọng bảo đảm chất lượng sản phẩm, an toàn cho cộng đồng và bảo vệ môi trường. Đây cũng là nền tảng giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và quốc gia.

Để hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật phát huy hiệu quả, vai trò quản lý của nhà nước là hết sức quan trọng. Nhà nước không chỉ là cơ quan ban hành, hướng dẫn và giám sát việc thực thi, mà còn là chủ thể kiến tạo môi trường pháp lý minh bạch, đồng bộ, phù hợp với thông lệ quốc tế, qua đó góp phần định hướng sản xuất, nâng cao chất lượng hàng hóa, dịch vụ và hỗ trợ tiến trình hội nhập kinh tế toàn cầu.

Vận hành hệ các cân so sánh tự động tại phòng Đo lường Khối lượng - Viện Đo lường Việt Nam. Ảnh: VMI.

Theo Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, đối tượng quản lý nhà nước về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật bao gồm: (TCVN) - văn bản quy định yêu cầu kỹ thuật tự nguyện áp dụng, là cơ sở cho đánh giá sự phù hợp, nâng cao năng suất - chất lượng. TCVN do Bộ KH&CN công bố, có thể chấp nhận tiêu chuẩn quốc tế, khu vực hoặc nước ngoài tương đương.

Thứ hai là Quy chuẩn kỹ thuật (QCVN): Văn bản quy định yêu cầu kỹ thuật bắt buộc áp dụng, bảo đảm an toàn, sức khỏe, môi trường, lợi ích công cộng. QCVN do Bộ quản lý ngành ban hành. Thứ ba là Quy chuẩn kỹ thuật địa phương (QCĐP) do UBND cấp tỉnh ban hành. QCĐP áp dụng trong phạm vi địa phương, phục vụ quản lý các lĩnh vực đặc thù (môi trường, xây dựng, du lịch, sản phẩm nông nghiệp…).

Bên cạnh đó, mục đích quản lý nhà nước về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật là tạo nền tảng kỹ thuật cho quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, hạ tầng, dịch vụ; Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, AI, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn; Hài hòa tiêu chuẩn, quy chuẩn với quốc tế (ISO, IEC, ASEAN…) để hỗ trợ thương mại, đầu tư, hội nhập; Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường phối hợp giữa Bộ KH&CN, các Bộ ngành và chính quyền địa phương; Bảo đảm an toàn, sức khỏe con người, bảo vệ môi trường, quốc phòng an ninh.

Hiện nay, Nhà nước đang triển khai đồng bộ nhiều công cụ và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật. Nổi bật là Cơ sở dữ liệu quốc gia về TCVN, QCVN, QCĐP - nền tảng cho phép tra cứu, cập nhật và quản lý trực tuyến hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, góp phần hoàn thiện công cụ quản lý chất lượng và an toàn tại địa phương.

Cổng TBT Việt Nam đóng vai trò cảnh báo sớm các rào cản kỹ thuật trong thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế. Hệ thống công nhận - thừa nhận (VILAS, APAC, ILAC, IAF) giúp nâng cao năng lực thử nghiệm, chứng nhận, cải thiện hạ tầng chất lượng và gia tăng uy tín hàng hóa Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Ngoài ra, các chương trình hợp tác quốc tế (ISO, IEC, APEC, ASEAN...) góp phần đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ và cập nhật xu hướng tiêu chuẩn hóa quốc tế, tạo nền tảng vững chắc cho việc hiện đại hóa, hội nhập trong công tác quản lý nhà nước về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật.

Thanh Tùng