TCVN 14667:2025 hướng dẫn định hình kiến trúc cho hệ thống dữ liệu lớn Việt Nam

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, dữ liệu đang được tạo ra với tốc độ và quy mô chưa từng có. Từ hệ thống cảm biến trong các nhà máy thông minh, thiết bị IoT, đến hoạt động giao dịch, tương tác của người dùng trên các nền tảng số, lượng dữ liệu phát sinh mỗi ngày tăng nhanh cả về số lượng lẫn mức độ phức tạp. Trước thực tế đó, nhiều doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước đứng trước bài toán không đơn giản: làm thế nào để thiết kế, triển khai và vận hành hệ thống dữ liệu lớn một cách hiệu quả, linh hoạt, đồng thời bảo đảm khả năng mở rộng và tương thích lâu dài.

Không chỉ gia tăng về khối lượng, dữ liệu hiện nay còn đa dạng về định dạng, nguồn gốc và cách thức hình thành. Dữ liệu có thể đến từ nhiều hệ thống khác nhau, bao gồm dữ liệu có cấu trúc, bán cấu trúc và phi cấu trúc, với yêu cầu xử lý gần như theo thời gian thực. Điều này đặt ra áp lực lớn đối với hạ tầng kỹ thuật, phương thức tổ chức dữ liệu cũng như năng lực quản trị và khai thác thông tin. Thực tế cho thấy, nhiều tổ chức gặp khó khăn trong việc kiểm soát toàn bộ vòng đời dữ liệu, từ thu thập, lưu trữ đến phân tích và chia sẻ.

Việc thiếu một mô hình kiến trúc thống nhất cho hệ thống dữ liệu lớn dẫn đến tình trạng các nền tảng được xây dựng rời rạc, thiếu liên kết, gây lãng phí nguồn lực đầu tư và làm gia tăng nguy cơ sai sót trong xử lý dữ liệu. Khi hệ thống không được thiết kế theo một khung chuẩn, khả năng kết nối, chia sẻ và tích hợp dữ liệu giữa các bộ phận hoặc giữa các tổ chức trở nên hạn chế. Hệ quả là hiệu quả khai thác dữ liệu không tương xứng với tiềm năng, đồng thời làm giảm độ tin cậy của thông tin phục vụ công tác quản lý, điều hành và ra quyết định.

TCVN 14667:2025 cung cấp “bản đồ chung” cho những ai thiết kế và triển khai hệ thống dữ liệu lớn. (Ảnh minh họa)

Trước bối cảnh đó, TCVN 14667:2025 – Dữ liệu lớn – Kiến trúc tham chiếu ra đời, tương đương với tiêu chuẩn quốc tế ITU-T Y.3605 (9/2020), nhằm tạo ra khung kiến trúc chuẩn giúp tổ chức hiểu rõ các yếu tố cần thiết khi xây dựng hệ thống dữ liệu lớn. Tiêu chuẩn này không đưa ra giải pháp cụ thể cho từng công nghệ hay sản phẩm, nhưng định hướng mô hình, góc nhìn, thành phần và các khía cạnh xuyên suốt để đảm bảo tính tổng thể, khả năng mở rộng, tính tương tác và tin cậy của hệ thống dữ liệu lớn.

TCVN 14667:2025 cung cấp một “bản đồ chung” cho những ai thiết kế và triển khai hệ thống dữ liệu lớn, từ cơ quan nhà nước, doanh nghiệp công nghệ tới các tổ chức dịch vụ dữ liệu. Nó giúp giảm rủi ro thiết kế manh mún, tăng khả năng chia sẻ và tái sử dụng kiến trúc, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc đảm bảo chất lượng dữ liệu trong suốt vòng đời – từ thu thập, lưu trữ đến phân tích và sử dụng.

Một trong những điểm mạnh trọng tâm của tiêu chuẩn là phương pháp tiếp cận kiến trúc theo nhiều góc nhìn, bao gồm góc nhìn người dùng và góc nhìn chức năng, giúp người triển khai đặt mình vào vị trí của từng bên tham gia trong hệ sinh thái dữ liệu. Góc nhìn người dùng tập trung vào các vai trò như khách hàng dịch vụ, nhà cung cấp dữ liệu và các bên tham gia khác có nhu cầu sử dụng dữ liệu. Cách tiếp cận này không chỉ giúp nắm bắt yêu cầu nghiệp vụ mà còn xác định được mối quan hệ giữa các vai trò và hoạt động dữ liệu lớn.

Tiêu chuẩn cũng phân tách rõ ràng góc nhìn chức năng, nơi các chức năng cốt lõi của hệ thống dữ liệu lớn – như thu thập, xử lý, lưu trữ, phân tích và cung cấp dịch vụ dữ liệu được mô tả một cách logic và hệ thống. Việc tách các chức năng này giúp nhà thiết kế nhìn nhận từng phần của hệ thống độc lập với công nghệ cụ thể, từ đó dễ dàng lựa chọn mô-đun, công cụ phù hợp hơn với yêu cầu thực tế mà vẫn đảm bảo tuân thủ cấu trúc tổng thể.

Bên cạnh đó, tiêu chuẩn đề cập đến các khía cạnh xuyên suốt – những yêu cầu toàn hệ thống tác động tới nhiều vai trò và chức năng khác nhau. Ví dụ như chất lượng dữ liệu, vốn là yếu tố sống còn trong mọi ứng dụng dữ liệu lớn: nếu dữ liệu kém chất lượng, mọi phân tích và quyết định dựa trên dữ liệu đó đều có thể sai lệch. Việc tiêu chuẩn hóa cách tiếp cận các yếu tố xuyên suốt này giúp tổ chức tránh được những “điểm mù” trong kiến trúc dữ liệu, đảm bảo xử lý dữ liệu chính xác, nhất quán và minh bạch.

Một thành phần không kém phần quan trọng là định nghĩa rõ ràng các thuật ngữ và quy ước, giúp người triển khai không bị nhầm lẫn giữa khái niệm tưởng chừng giống nhau nhưng thực chất khác biệt trong hệ thống dữ liệu lớn. Điều này đặc biệt hữu ích trong bối cảnh các tổ chức đa ngành tham gia vào một dự án dữ liệu lớn, khi mà sự khác biệt trong ngôn ngữ và hiểu biết có thể gây ra lỗi thiết kế hoặc xung đột hệ thống.

TCVN 14667:2025 không chỉ hướng tới kiến trúc hệ thống mà còn định nghĩa cách các thành phần kiến trúc tương tác với nhau theo các góc nhìn khác nhau. Mối quan hệ giữa các thành phần này phải đáp ứng yêu cầu về tính linh hoạt, khả năng mở rộng và dễ dàng tích hợp với các nền tảng công nghệ mới như điện toán đám mây, lưu trữ phân tán hay AI/ML. Điều này giúp tiêu chuẩn trở nên phù hợp không chỉ trong bối cảnh hiện đại mà còn trong tương lai, khi dữ liệu và công nghệ tiếp tục phát triển mạnh mẽ.

TCVN 14667:2025 mang đến khuôn khổ chuẩn cho kiến trúc dữ liệu lớn, giúp định hình cách tổ chức thiết kế, trao đổi, quản trị và khai thác dữ liệu quy mô lớn một cách bền vững và linh hoạt. Việc áp dụng tiêu chuẩn này không chỉ giảm chi phí phát triển và vận hành hệ thống mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác dữ liệu liên tổ chức, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh trong kỷ nguyên dữ liệu.

An Dương