‘Tiền mất tật mang’ với thuốc lá điện tử nhập lậu

Thuốc lá điện tử là gì?

Thuốc lá điện tử được hiểu là dạng mô phỏng theo hình dạng chức năng của thuốc lá thông thường, không tạo khói mà tạo ra luồng hơi có mùi vị và cảm giác giống thuốc lá thật.

Căn cứ Khoản 2, Điều 3, Nghị định 67/2013/NĐ-CP sửa đổi bổ sung quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành luật phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá, theo đó sản phẩm thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hay một phần nguyên liệu thuốc lá và được chế biến dưới dạng thuốc điếu, xì gà, thuốc lá sợi dùng để hút tẩu và các dạng sản phẩm khác dùng để hút, nhai, ngửi.

Đánh cược sức khỏe với hàng lậu

Các nghiên cứu cho thấy sau 5 năm không hút thuốc lá, cơ thể dần hồi phục các động mạch, các mạch máu giãn mở làm giảm nguy cơ đột quỵ. Bên cạnh việc tránh được một số bệnh lý do hút thuốc lá gây ra, người cai thuốc thành công cũng bảo vệ những người xung quanh khỏi khói thuốc lá thụ động. Vì thế, cai thuốc chính là biện pháp tốt nhất cho những ai đang hút thuốc. Tuy nhiên, khi nhắc đến cai thuốc, đáp án chung của người hút là “để từ từ”. Điều này cho thấy đại bộ phận người hút thuốc đều muốn cai, nhưng để cai dứt điểm là một thử thách lớn có tính “bước ngoặt”.

Anh Nguyễn Minh N. (37 tuổi, TP.HCM) cho biết: “Tôi có ý định cai thuốc cách đây từ 10 năm, nhưng nói thì dễ, còn bỏ thì rất khó. Có khi bỏ được 1 tuần thì đâu lại vào đấy. Cao nhất cũng chỉ là 10-15 ngày”.

Thực tế cho thấy anh N. không phải là trường hợp duy nhất. Nhiều chuyên gia y tế khẳng định, bỏ ma túy còn dễ hơn bỏ thuốc. Do đó, khi xuất hiện những sản phẩm thuốc lá công nghệ mới có thể thay thế thuốc lá điếu với hàm lượng các chất gây hại thấp hơn như thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử… thì dù chỉ được bán ở “chợ đen”, các sản phẩm này vẫn thu hút ngày càng nhiều người đang hút thuốc. Dù chưa được nhà nước cho phép kinh doanh chính thức, nhưng những sản phẩm này không khó để tìm mua ở trên mạng hay ngay tại cửa hàng ở hầu hết các tỉnh thành lớn trên cả nước. Dĩ nhiên đây đều là những nguồn hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ và chất lượng. Khi được hỏi, người bán chỉ có thể trả lời là hàng từ nước ngoài, và thuyết phục người mua cứ yên tâm về chất lượng… bằng niềm tin. 

Theo phản ánh, đã có không ít trường hợp nhập viện xảy ra do hút thuốc lá điện tử từ nguồn hàng lậu. Vì không có thông tin chính thức nào từ các cơ quan quản lý, nên để tìm được các sản phẩm thay thế thuốc lá điếu tốt hơn, nhiều người đã phải rơi vào tình trạng “tiền mất tật mang” khi mua phải nguồn hàng kém chất lượng hoặc thậm chí trá hình.

Anh Trần Minh H. (35 tuổi, Hà Đông) với thâm niên 3 năm sử dụng thuốc lá điện tử cho biết, phải khó khăn lắm anh mới tìm được nguồn tinh dầu (dung dịch dùng cho thuốc lá điện tử) đàng hoàng từ một người quen biết. Do cũng có chút kiến thức khi còn du học nước ngoài, nên anh dễ dàng phân biệt đâu là hàng thật, hàng dỏm. Tuy nhiên, anh chia sẻ ngay, kể cả nước ngoài còn có hàng lậu, huống chi thị trường Việt Nam. Khi được hỏi, biết là có nhiều nguy cơ nhưng sao không bỏ luôn mà còn dùng thuốc lá, anh chia sẻ, do tính chất công việc nên chưa có kế hoạch cai thuốc bây giờ, vì vậy nếu có sản phẩm nào thay thế được thuốc lá mà ít độc hại hơn thì cứ dùng tạm rồi sẽ cai dần. “Ở nước ngoài, những sản phẩm này đã quá quen thuộc. Vấn đề là bây giờ nếu nhà nước có hướng dẫn cụ thể về những sản phẩm này tại Việt Nam thì người mua không phải chịu nhiều rủi ro, đánh đổi như hiện nay”, anh H. chia sẻ thêm.

Bảo vệ người dùng bằng những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới được kiểm duyệt

Mặc dù mức độ phổ biến của các sản phẩm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử ngày càng tăng trên toàn cầu, nhưng hiện nay con số sản phẩm đã qua kiểm nghiệm từ các cơ quan y tế uy tín như Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) hiện vẫn rất ít. Trong số đó, chỉ có một số sản phẩm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử, thuốc lá ngậm snus đã trải qua kiểm nghiệm của FDA và được cho phép kinh doanh với chỉ định giảm thiểu phơi nhiễm với các chất gây hại và có tiềm năng gây hại lên cơ thể so với thuốc lá điếu thông thường.

TS Dimitri Richter, Trưởng khoa tim mạch của Bệnh viện Euroclinic ở Athens, Hy Lạp cho biết: “Hoa Kỳ đã xây dựng một hệ thống đánh giá nguy cơ hiệu quả, nên được mở rộng sang châu Âu. Hướng tiếp cận cần thiết là không tạo thêm người hút mới, đồng thời giúp người đang hút thuốc chuyển đổi sang những sản phẩm thế hệ mới ít tác hại hơn”.

Trở lại với một số tình trạng ngộ độc do thuốc lá điện tử từ nguồn hàng lậu ở Việt Nam đã và đang được phản ánh, điều này cho thấy rõ ràng người dùng đang phải liều lĩnh với sức khỏe của mình trước nhu cầu chính đáng về giảm tác hại. Thay vì họ phải được cung cấp đầy đủ thông tin về cai thuốc lá và những sản phẩm có thể thay thế cho thuốc lá, cũng như được khuyến cáo tránh xa nguồn hàng lậu, hàng giả, thì giờ đây họ lại phải nhờ vào hàng lậu để hy vọng giảm được tác hại của thuốc lá.

Trong bối cảnh tỷ lệ hút thuốc vẫn còn tăng cao, phải chăng đã đến lúc các cơ quan chức năng ban ngành cần đặt nhu cầu người hút thuốc lên làm ưu tiên dựa trên thực tế, và từ đó đưa ra các chính sách bảo vệ họ, thay vì đặt sinh mạng của họ đi từ rủi ro này (tiếp tục hút thuốc lá điếu thông thường) đến rủi ro khác (sử dụng thuốc lá thế hệ mới nhập lậu không rõ chất lượng)? Nếu những sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng được FDA kiểm duyệt có mặt tại thị trường Việt Nam, thì câu chuyện hàng lậu, hàng trá hình, hay ngộ độc thuốc lá điện tử lậu có thể đã không xảy ra.

Ngọc Mai (t/h)