‘Tiêu chuẩn phải đi trước để dẫn dắt phát triển’

Bộ trưởng gợi mở cách tiếp cận mới cho ngành là cho phép các Bộ, ngành ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật ngành. "Nếu 1.000 tiêu chuẩn đều dồn hết lên Bộ thì không thể làm nhanh được. Phải phân quyền, để các bộ, ngành chủ động ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật ngành", ông nói, đồng thời đề nghị xem xét sửa đổi những quy định chưa phù hợp trong Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật vừa ban hành, thay vì chờ nhiều năm mới điều chỉnh.

Bộ trưởng cũng yêu cầu đổi mới mạnh mẽ lĩnh vực đo lường và chất lượng. Với đo lường, trọng tâm là tính chính xác theo các chuẩn cao nhất, bảo đảm độ tin cậy cho sản xuất, thương mại và quản lý nhà nước. Với chất lượng, yêu cầu đặt ra là tính nghiêm minh trong thực thi, coi đây là yếu tố bảo vệ người dân, doanh nghiệp và uy tín quốc gia. Theo ông, quản lý chất lượng không thể chỉ dựa vào hậu kiểm, mà phải chuyển sang phòng ngừa rủi ro, thông qua việc tham gia sớm vào quá trình xây dựng tiêu chuẩn và hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng tiêu chuẩn.

Trong bối cảnh mới, ông đề nghị Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cần đổi mới mạnh mẽ vai trò và cách làm. Theo đó, Ủy ban phải chuyển từ cơ quan ban hành và kiểm soát tiêu chuẩn sang "thiết kế hạ tầng chất lượng quốc gia", trong đó mục tiêu cuối cùng không chỉ là tuân thủ chuẩn mà bảo đảm chất lượng sản phẩm và an toàn cho xã hội.

Về trọng tâm quản lý, Bộ trưởng yêu cầu chuyển từ cách làm nặng về hậu kiểm sang phòng ngừa rủi ro chất lượng ngay từ đầu, thông qua việc chủ động tham gia xây dựng tiêu chuẩn và hỗ trợ doanh nghiệp hiểu, áp dụng tiêu chuẩn trong thực tiễn. Chất lượng phải đi trước thị trường, thay vì chạy theo thị trường khi sự cố đã xảy ra.

Về công cụ, Ủy ban cần chuyển từ quy trình hành chính và kiểm tra thủ công sang quản lý chất lượng dựa trên dữ liệu và đánh giá rủi ro, đặt chuyển đổi số làm mấu chốt. Theo Bộ trưởng, chuyển đổi số phải bắt đầu từ đổi mới cách làm, sau đó mới số hóa, tránh mang cách làm cũ lên môi trường số.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh vai trò đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ trong chuỗi giá trị thông qua đào tạo và nâng cao nhận thức. Đồng thời, công tác tiêu chuẩn hóa cần chuyển từ tham gia thụ động sang chủ động hình thành tiêu chuẩn, coi tiêu chuẩn là công cụ cạnh tranh quốc gia trong hội nhập quốc tế. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định mỗi giai đoạn phát triển đều cần một cách tiếp cận phù hợp và phương châm hành động rõ ràng.

Phương châm hành động chung của Bộ Khoa học và Công nghệ trong giai đoạn mới là: làm gương - kỷ cương - trọng tâm - bứt phá. Theo Bộ trưởng, làm gương là yêu cầu hàng đầu đối với đội ngũ lãnh đạo các cấp, từ việc tin trước, nói trước, làm trước để tạo niềm tin và lan tỏa trong tổ chức. Kỷ cương là nền tảng tạo nên sức mạnh của bộ máy, bảo đảm mọi nhiệm vụ được thực hiện đến nơi đến chốn, mệnh lệnh thông suốt và tổ chức vận hành hiệu quả.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh yêu cầu xác định đúng trọng tâm trong thực hiện nhiệm vụ, tập trung vào những việc cốt lõi có sức lan tỏa lớn, thay vì dàn trải nguồn lực. Năng lực phân biệt chính - phụ và tập trung vào "cái chính" là năng lực quan trọng của người lãnh đạo, quyết định hiệu quả hoạt động của tổ chức.

Cùng với đó, bứt phá được xác định là điều kiện bắt buộc nếu Việt Nam muốn thay đổi thứ hạng quốc gia và vươn lên trở thành nước phát triển. Muốn bứt phá, trước hết phải đổi mới cách tiếp cận, thay đổi góc nhìn để biến những khó khăn về nguồn lực thành cơ hội, tận dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số để tạo ra các giải pháp đột phá.

Trong vai trò của cơ quan nhà nước, ông nhấn mạnh Bộ Khoa học và Công nghệ phải đóng vai trò "nhà kiến trúc", nghĩ lớn, thiết kế những định hướng dài hạn, dẫn dắt các ngành, lĩnh vực phát triển theo tầm nhìn chiến lược.

Với phương châm đó, các đơn vị trong Bộ được yêu cầu không chỉ hoàn thành nhiệm vụ thường xuyên, mà còn chủ động tìm kiếm những cách làm mới, những hướng đi đột phá, hướng tới kết quả là tạo ra tác động thực chất đối với phát triển kinh tế và năng lực tự chủ của đất nước.

Hà My