Tìm hiểu hộp đen ‘nhân chứng’ của các vụ tai nạn máy bay

Hộp đen máy bay là tên gọi của một loại thiết bị lưu trữ thông tin thường được gắn trên các phương tiện giao thông và được thiết kế đặc biệt phù hợp riêng với từng loại phương tiện khác nhau. Có 2 loại hộp đen phổ biến là hộp đen cho máy bay và các phương tiện xe cơ giới (cụ thể là ôtô). Tiến sĩ David Warren ở Melbourne, Australia phát minh ra hộp đen vào khoảng năm 1954 với mục đích ghi lại các dữ liệu của các chuyến bay, đề phòng trường hợp máy bay gặp nạn.

Trên mỗi máy bay đều có hai thiết cùng được gọi là hộp đen gồm Máy ghi âm buồng lái (CVR) và Máy ghi dữ liệu chuyến bay (FDR). Cả hai đều hoạt động từ nguồn điện lấy từ máy phát sản sinh điện từ động cơ máy bay.

Hộp đen máy bay là thiết bị quan trọng để giúp các nhà điều tra tìm hiểu điều gì đã xảy ra

Hộp đen có dạng hình hộp, kích thước khoảng 20 cm x 30 cm. Để hộp đen có thể tồn tại, nguyên vẹn trong trường hợp có sự cố xảy ra với máy bay, vỏ thiết bị được làm bằng vật liệu siêu cứng chống va đập, không bắt lửa. Thông thường hộp đen có thể chịu được nhiệt độ cao tới 1.100 dộ C trong 30 phút liên tục và ngâm dưới độ sâu lên tới 6.100m trong 30 ngày.

Hộp đen được gắn thiết bị đèn hiệu báo vị trí dưới nước (ULB). Khi máy bay đâm xuống biển hay sông hồ, thiết bị báo tín hiệu này sẽ gửi đi sóng siêu âm. Mỗi thiết bị báo tín hiệu có khả năng phát các sóng siêu âm mỗi giây một lần và liên tục trong 30 ngày.

Bên trong hộp đen có một máy ghi dữ liệu chuyến bay và một máy ghi âm buồng lái. Trong đó, máy ghi dữ liệu là một thiết bị độc lập, lưu trữ toàn bộ thông tin gần nhất về chuyến bay, thông qua việc ghi lại hàng chục thông số, tập hợp thông tin nhiều lần mỗi giây. Máy ghi âm buồng lái lưu giữ các âm thanh trong buồng lái, gồm các cuộc trò chuyện của các phi công.

Hộp đen máy bay được sơn màu da cam để dễ phát hiện

Dù có tên gọi là hộp đen, thiết bị này có màu cam sáng, để dễ nhận biết so với các vật khác. Thiết bị này thường được đặt ở đuôi máy bay, phần ít chịu ảnh hưởng nhất khi tai nạn xảy ra. Vị trí lắp đặt chính xác hộp đen phụ thuộc vào từng loại máy bay.

Sau khi tìm thấy hộp đen, các chuyên gia sẽ tiến hành tải các dữ liệu từ hai hộp đen để tái tạo các tình huống và điều kiện trên máy bay khi tai nạn xảy ra. Quá trình này thường vài tuần hoặc vài tháng mới có thể hoàn tất. Tuy nhiên cũng có thể chỉ mất vài phút đã có thể đọc được số liệu cần thiết nếu tình trạng hộp đen còn tốt. Các nhà sản xuất hộp đen thường cung cấp cho nhà điều tra hệ thống đọc hộp đen và các phần mềm cần thiết để phân tích số liệu lấy từ chúng.

Cả hai hộp đen ghi âm buồng lái và số liệu chuyến bay đều là những vật vô giá đối với các cuộc điều tra nguyên nhân tai nạn máy bay. Đây thường là những thứ duy nhất còn sống sót trong mỗi thảm kịch và cung cấp đầu mối quan trọng cho các nhà điều tra, vì thế công tác bảo quản cần được chú trọng đến từng chi tiết nhỏ nhất.

Đinh Ly (T/h)