Truy xuất nguồn gốc – ‘hộ chiếu số’ cho sản phẩm, hàng hóa

Những năm gần đây, tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng diễn biến phức tạp. Từ các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu như thực phẩm, thuốc men, mỹ phẩm đến hàng điện tử, linh kiện công nghệ… đều có nguy cơ bị làm giả, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi người tiêu dùng, sức khỏe cộng đồng cũng như uy tín doanh nghiệp. Vì vậy, hoạt động truy xuất nguồn gốc được xem là giải pháp then chốt, đóng vai trò “lá chắn” bảo vệ thị trường và nâng cao niềm tin xã hội.

Truy xuất nguồn gốc không chỉ đơn thuần là việc dán tem, mã QR hay gắn chip điện tử lên sản phẩm. Đây là quá trình áp dụng công nghệ, tiêu chuẩn quản lý và hệ thống dữ liệu để ghi nhận, theo dõi hành trình của sản phẩm từ nguyên liệu đầu vào, khâu sản xuất, vận chuyển, phân phối cho tới tay người tiêu dùng.

Nhờ đó, mọi thông tin liên quan đến sản phẩm đều được lưu trữ và xác thực một cách minh bạch. Người tiêu dùng chỉ cần thao tác đơn giản trên điện thoại thông minh là có thể biết sản phẩm đến từ đâu, sản xuất khi nào, bởi đơn vị nào. Điều này giúp họ an tâm lựa chọn, đồng thời hạn chế tối đa khả năng tiêu thụ hàng giả, hàng nhái.

Truy xuất nguồn gốc – "hộ chiếu số" cho sản phẩm, hàng hóa. (Ảnh minh họa)

Thực tế cho thấy, hàng giả không chỉ gây tổn hại đến sức khỏe và túi tiền của người dân mà còn làm suy giảm niềm tin vào thị trường. Với doanh nghiệp, tình trạng này đồng nghĩa với mất doanh thu, thương hiệu bị ảnh hưởng, thậm chí đánh mất cơ hội mở rộng thị phần.

Truy xuất nguồn gốc giúp doanh nghiệp chứng minh tính chính hãng, đảm bảo chất lượng sản phẩm trước khách hàng. Khi được gắn mã truy xuất, sản phẩm của doanh nghiệp sẽ có “chứng minh thư điện tử” riêng biệt, khó có thể sao chép hoặc làm giả. Điều này không chỉ tạo niềm tin cho người tiêu dùng trong nước mà còn là lợi thế cạnh tranh quan trọng khi doanh nghiệp xuất khẩu sang các thị trường quốc tế vốn đòi hỏi tiêu chuẩn minh bạch cao.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến như mã QR, blockchain, RFID… để triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc. Những ứng dụng này giúp dữ liệu sản phẩm không thể bị chỉnh sửa, đảm bảo tính chính xác và minh bạch tuyệt đối.

Đáng chú ý, trong lĩnh vực nông sản, việc truy xuất nguồn gốc không chỉ đáp ứng yêu cầu của thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản mà còn góp phần nâng cao uy tín nông sản Việt trên trường quốc tế. Đây cũng là xu hướng tất yếu trong tiến trình chuyển đổi số và hội nhập kinh tế toàn cầu.

Ông Bùi Bá Chính, quyền Giám đốc Trung tâm Mã số Mã vạch Quốc gia, Uỷ ban TCĐLCL Quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) cho biết, hàng giả chia làm 3 nhóm, giả thương hiệu, giả chất lượng và giả xuất xứ. Một loạt vụ việc về hàng giả, hàng nhái bị phát hiện thời gian qua gây ảnh hưởng đến việc sản xuất hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam và thương hiệu quốc gia. Giải pháp là sử dụng mã vạch để truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

“Các nước trên thế giới như Mỹ, Canada, châu Âu thực hiện truy xuất nguồn gốc đều được mã hóa định danh trên toàn chuỗi sản xuất và đến khâu xuất khẩu. Nếu Việt Nam có thể kiểm soát và truy xuất nguồn gốc với sự giám sát của toàn dân, đây chính là “hộ chiếu số” cho sản phẩm và hướng đến thị trường quốc tế, đảm bảo mục tiêu xuất khẩu hàng hóa, nâng tầm quốc gia. Để truy xuất nguồn gốc, cần kết nối dữ liệu của các bộ, ngành và địa phương”, ông Bùi Bá Chính nhấn mạnh.

Tuy vậy, các chuyên gia cho rằng, hoạt động truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam vẫn đối mặt nhiều khó khăn. Một số doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa thực sự coi trọng vấn đề này, còn ngại chi phí đầu tư. Trong khi đó, tình trạng làm giả tem nhãn, mã QR vẫn xảy ra, đòi hỏi cơ quan chức năng cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ hơn.

Bên cạnh đó, để hệ thống truy xuất nguồn gốc phát huy hiệu quả, cần có sự đồng bộ từ Nhà nước trong việc ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn thống nhất; sự tham gia của doanh nghiệp trong triển khai công nghệ và sự giám sát của người tiêu dùng khi chủ động kiểm tra thông tin trước khi mua hàng.

Trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái ngày càng tinh vi, truy xuất nguồn gốc không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là giải pháp chiến lược, giúp bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho doanh nghiệp, đồng thời nâng cao uy tín hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Rõ ràng, đầu tư cho truy xuất nguồn gốc chính là đầu tư cho sự phát triển bền vững của cả nền kinh tế.

Mai Phương