Ủy ban tiêu chuẩn thực phẩm của FAO và WHO thông qua nhiều tiêu chuẩn mới

Tại trụ sở Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) ở Rome, Ủy ban Tiêu chuẩn Thực phẩm quốc tế Codex Alimentarius Commission (CAC) sáng kiến chung của FAO và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tổ chức phiên họp lần thứ 48, cũng đúng dịp FAO kỷ niệm 80 năm thành lập, đánh dấu một chặng đường dài trong nỗ lực đảm bảo lương thực an toàn, lành mạnh và đủ dinh dưỡng cho mọi người trên toàn cầu.

Một trong những nội dung trọng tâm của phiên họp là việc cập nhật Tiêu chuẩn chung về phụ gia thực phẩm (General Standard for Food Additives – GSFA, CXS 192-1995). Hơn 500 quy định liên quan đến phụ gia được rà soát, trong đó Codex đặc biệt chú trọng đến nhóm phẩm màu. Cụ thể, một số phụ gia bị loại bỏ, ví dụ chiết xuất annatto bixin-dựa (INS 160b(i)) trong sữa chua lên men, bổ sung thêm một số phụ gia khác như chiết xuất annatto norbixin-dựa (INS 160b(ii)) cho sản phẩm trái cây tiệt trùng.

Đối với sản phẩm đóng hộp, chất phụ gia erythrosine (INS 127) trong quả dâu và mâm xôi đóng hộp vẫn đang được xem xét thêm. Tất cả những điều chỉnh này dựa trên nguyên tắc cốt lõi của GSFA: chỉ cho phép sử dụng phụ gia khi “an toàn và hợp lý về mặt công nghệ”. Đây là một trong những tiêu chí mang tính nền tảng trong hệ thống tiêu chuẩn quốc tế, bảo đảm sự cân bằng giữa đổi mới công nghệ và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Loạt tiêu chuẩn và quy định mới được thông qua kỳ họp thứ 48 của Ủy ban Codex Alimentarius (FAO-WHO)

Bên cạnh đó, CAC48 đã thông qua phiên bản sửa đổi của Bộ Quy tắc thực hành phòng ngừa và giảm nhiễm độc tố aflatoxin trong đậu phộng (CXC 55-2004). Đây là bước tiến lớn trong kiểm soát một trong những chất gây ung thư gan mạnh nhất từng được ghi nhận. Aflatoxin có đặc tính độc cấp tính, gây đột biến gen, ức chế miễn dịch và có thể gây hại nghiêm trọng nếu xâm nhập vào chuỗi thực phẩm. Phiên bản mới mở rộng phạm vi áp dụng từ thực phẩm cho người sang cả thức ăn chăn nuôi, bổ sung hướng dẫn chi tiết về các giai đoạn sinh trưởng của đậu phộng cũng như tác động của quá trình rang tới việc giảm nguy cơ nhiễm aflatoxin. Sự mở rộng này phản ánh quan điểm tiếp cận an toàn toàn diện “từ trang trại đến bàn ăn”, cho thấy an toàn thực phẩm không chỉ là vấn đề ở khâu tiêu dùng mà còn bao gồm cả giai đoạn sản xuất nguyên liệu và thức ăn cho vật nuôi.

Bên cạnh đó, vấn đề nguy cơ nhiễm kim loại nặng trong thực phẩm, đặc biệt là chì cũng được đề cập đến. Codex đã thống nhất thiết lập mức tối đa (MLs) cho chì trong các loại gia vị và thảo mộc khô – 2,5 mg/kg đối với vỏ cây khô (như quế) và 2,0 mg/kg đối với thảo mộc khô dùng trong nấu ăn. Các giới hạn này sẽ được tích hợp vào Tiêu chuẩn chung về chất gây ô nhiễm và độc tố trong thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (CXS 193-1995). Theo đánh giá khoa học, chì là một trong những kim loại độc nhất với con người, có thể làm giảm chỉ số IQ, ảnh hưởng thần kinh và tim mạch, gây rối loạn phát triển ở trẻ em và thai nhi. Mặc dù lượng gia vị sử dụng hằng ngày thường nhỏ, Codex nhấn mạnh rằng kiểm soát mức nhiễm chì là cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và bảo đảm tính công bằng trong thương mại quốc tế, bởi sự khác biệt trong tiêu chuẩn giữa các quốc gia có thể tạo ra rào cản kỹ thuật đáng kể.

Một vấn đề khác cũng được các chuyên gia đưa ra bàn luận, chính là việc thông qua tiêu chuẩn quốc tế đầu tiên cho sản phẩm chà là tươi (Standard for Fresh Dates). Sau hơn 10 năm thảo luận, tiêu chuẩn này đặt ra các yêu cầu tối thiểu về chất lượng, phân loại, kích cỡ, màu sắc, hình dạng và bao gói. Trong bối cảnh thương mại chà là tươi ngày càng phát triển mạnh, tiêu chuẩn này sẽ giúp người tiêu dùng yên tâm hơn về chất lượng sản phẩm, đồng thời hỗ trợ các quốc gia xuất khẩu chủ yếu tại Trung Đông và Bắc Phi hội nhập thuận lợi hơn vào thị trường quốc tế. Song song với đó, Codex cũng phê chuẩn tiêu chuẩn khu vực cho quả Castilla lulo (hay Naranjilla), loại trái cây đặc trưng của vùng Andes, nhằm khuyến khích thương mại công bằng và duy trì bản sắc nông sản địa phương ở khu vực Mỹ Latinh.

Ở lĩnh vực kỹ thuật, Codex đã ban hành hướng dẫn về giám sát độ tinh khiết và ổn định của vật liệu chuẩn (reference materials – RMs) và dung dịch chuẩn sử dụng trong phân tích dư lượng thuốc trừ sâu. Theo hướng dẫn mới, các phòng thí nghiệm được phép tiếp tục sử dụng vật liệu chuẩn quá hạn nếu chứng minh được độ tinh khiết và ổn định vẫn nằm trong giới hạn chấp nhận được. Quy định này không chỉ giúp giảm chi phí, hạn chế lãng phí mà còn tăng tính nhất quán và độ tin cậy của các phép đo phân tích. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc hài hòa các phương pháp thử nghiệm quốc tế, lĩnh vực vốn giữ vai trò then chốt trong kiểm nghiệm thực phẩm và đánh giá rủi ro.

Có thể nói, các quyết định của CAC48 không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trước những thách thức mới của hệ thống thực phẩm toàn cầu. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, gián đoạn chuỗi cung ứng và nhu cầu ngày càng cao về dinh dưỡng lành mạnh, việc Codex tiếp tục cập nhật và hoàn thiện bộ tiêu chuẩn cho thấy tổ chức này đang phản ứng kịp thời với những “điểm nóng” trong chuỗi giá trị thực phẩm. Những tiêu chuẩn mới không chỉ giúp bảo vệ người tiêu dùng mà còn tạo điều kiện cho các quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam điều chỉnh hệ thống pháp lý và năng lực kiểm soát chất lượng để phù hợp với thông lệ quốc tế.

Bảo Linh