Cảnh báo: 6 loại thuốc nếu lạm dụng nhiều có thể gây ung thư

Ung thư vẫn luôn là mối quan tâm trên toàn cầu. Theo thống kê của GLOBOCAN, tình hình mắc và tử vong do ung thư trên toàn thế giới đều có xu hướng tăng. Tại Việt Nam, ước tính có 182.563 ca mắc mới và 122.690 ca tử vong do ung thư. Cứ 100.000 người thì có 159 người chẩn đoán mắc mới ung thư và 106 người tử vong do ung thư.

Hiện nay, chỉ có 185/204 quốc gia có báo cáo thống kê về tình hình bệnh ung thư theo GLOBOCAN. Năm 2020, Việt Nam xếp thứ 91/185 về tỷ suất mắc mới và thứ 50/185 về tỷ suất tử vong trên 100.000 người. Thứ hạng này tương ứng của năm 2018 là 99/185 và 56/185. Như vậy, có thể thấy là tình hình mắc mới và tử vong do ung thư ở Việt Nam đều đang tăng nhanh. Tình hình này cũng tương tự với nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có các quốc gia phát triển như Anh, Pháp, Ý, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Hoa Kỳ. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong do ung thư tại các quốc gia này lại giảm.

Một trong các nguyên nhân gây ra ung thư đó là lạm dụng hoạt chất trong biệt dược. Ví dụ, người dân tự ý sử dụng, tăng liều hay dùng thuốc trong thời gian dài khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ. Vậy đâu là những loại thuốc nếu lạm dụng có thể gây ung thư hàng đầu?

Thuốc Molnupiravir

Thuốc kháng virus được FDA phê duyệt khẩn cấp trong điều trị Covid-19 ở bệnh nhân thể nhẹ và trung bình. Thuốc giúp giữ cho số lượng virus trong cơ thể ở mức thấp bằng cách tạo đột biến để ngăn chặn sự nhân lên virus, giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Tuy nhiên, Molnupiravir làm cho RNA của virus đột biến. Nhiều chuyên gia cũng đưa ra những lo ngại rằng nó cũng có thể gây ra đột biến trong tế bào vật chủ. Một nghiên cứu trong nuôi cấy tế bào động vật đã tìm thấy đột biến trong các tế bào được điều trị bằng Molnupiravir. Điều này dẫn đến những lo lắng thuốc có thể gây ung thư hoặc dị tật bẩm sinh.

Vì đây là thuốc mới, để đảm bảo an toàn, người dân không tự ý sử dụng ngoài mục đích trên. Người dân nên dùng Molnupiravir theo đúng khuyến cáo của Bộ Y tế, dành cho bệnh nhân Covid-19 thể vừa và trung bình với ít nhất một yếu tố nguy cơ khiến bệnh tiến triển nặng. Bên cạnh đó, thuốc này chỉ sử dụng cho người trên 18 tuổi, dùng trong 5 ngày, 800 mg/lần, uống 2 lần/ngày.

Glucocorticoid (Corticosteroid)

Glucocorticoid hiện được sử dụng phổ biến như một trong các thuốc điều trị tại nhà cho bệnh nhân Covid-19 dù không thuộc khuyến cáo của Bộ Y tế. Loại thuốc này ngoài kháng viêm còn có tác dụng ức chế miễn dịch khiến người ta lo ngại việc sử dụng chúng có thể thúc đẩy ung thư liên quan đến miễn dịch như ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy, u ác tính và ung thư hạch không Hodgkin.

Sử dụng Glucocorticoid đường uống thời gian càng lâu (trên một năm) thì nguy cơ ung thư cũng sẽ tăng theo. Tỷ lệ càng tăng khi liều càng cao, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào đáy. Ngoài ra, những người có sẵn nguy cơ mắc ung thư vú (như di truyền) khi lạm dụng loại thuốc này sẽ khiến tỷ lệ mắc ung thư tăng cao gấp nhiều lần.

Nhóm thuốc Glucocorticoid nổi tiếng với nhiều tác dụng phụ tiêu cực mà nó đem lại. Do đó, bạn không được lạm dụng thuốc bừa bãi, không ngừng thuốc đột ngột và cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu sử dụng.

Steroid đồng hóa

Steroid đồng hóa có tác dụng như hormone testosterone nhằm kích thích tăng trưởng. Nhóm thuốc này thông thường được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Các vận động viên thể hình thường sử dụng kết hợp với tập luyện sức bền để cải thiện hiệu suất thể chất hoặc cho mục đích thẩm mỹ.

Công dụng tăng khối lượng cơ và giảm mỡ nên mọi người ở mọi lứa tuổi đều lạm dụng các loại thuốc này. Đặc biệt là nam giới tuổi vị thành niên bị rối loạn biến đổi cơ thể, một tình trạng tâm lý lo lắng về khiếm khuyết ngoại hình và sức khỏe thể chất của mình

Một số người tin rằng dùng steroid đồng hóa sẽ giúp họ trở nên cân đối và khỏe mạnh. Thực tế, đây là thói quen lạm dụng thuốc nguy hiểm. Quá trình tổng hợp testosterone bất thường có tác động tiêu cực đến sự thay đổi điều hòa nội tiết tố và có thể liên quan một số cơ chế gây ung thư.

Gan là cơ quan chính chịu trách nhiệm xử lý và loại bỏ steroid khỏi cơ thể nên nó sẽ chịu các ảnh hưởng như: ung thư gan, dị tật, viêm gan Peliosis. Ở nam giới, nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt, ung thư tinh hoàn cao. Ở phụ nữ, ung thư cổ tử cung và ung thư nội mạc tử cung cũng tăng cao. Để giảm các tác dụng phụ, người dùng nên bắt đầu với liều thấp, sau đó ngưng một thời gian rồi mới sử dụng lại. Một số thuốc điển hình phổ biến được nhiều người sử dụng thuộc nhóm steroid đồng hóa: Oxymetholone (ANADROL-50), Nandrolone và Stanozolol.

Thuốc lợi tiểu Thiazide

Thiazide là một nhóm thuốc lợi tiểu rất phổ biến trong điều trị tăng huyết áp như Hydrochorothiazide hay Chlorthalidone. Tuy nhiên, một số nghiên cứu mới phát hiện ra rằng nhóm thuốc lợi tiểu Thiazide có thể làm tăng độ nhạy cảm của da với tia cực tím (UV). Khiến tỷ lệ ung thư da tế bào sừng cao hơn, bao gồm ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy, ung thư biểu mô tế bào sừng tiến triển và ung thư hắc tố.

Nếu chỉ sử dụng những loại thuốc này trong ít năm, nó không có tác động lớn đến nguy cơ ung thư. Tuy nhiên, nếu dùng 25 mg hydrochlorothiazide (liều cao) mỗi ngày trong 10 năm, nguy cơ ung thư biểu mô tế bào sừng tăng 40% và 75% khi sử dụng trong 20 năm.

Nguy cơ này cao hơn ở người đã từng mắc bệnh ung thư da trước đó hoặc có làn da bị tổn thương nhiều do ánh nắng mặt trời khiến họ có thể mắc thêm bệnh về ung thư da. Vì vậy, người dân không tự ý sử dụng hoặc thay đổi các loại thuốc trị tăng huyết áp trong thời gian dài nếu chưa có đánh giá của bác sĩ.

Thuốc giảm đau

Paracetamol và các thuốc giảm đau thuộc nhóm NSAID (không bao gồm Aspirin) khi sử dụng thường xuyên, không đúng cách trong nhiều năm có thể gây ra ung thư biểu mô đường bài xuất ở bàng quang, thận, hoặc niệu quản. Trong đó, phụ nữ dưới 50 tuổi lạm dụng thuốc giảm đau là một trong các nguyên nhân phổ biến ung thư bàng quang. Không phải lúc nào các tổn thương ở thận do thuốc giảm đau gây ra cũng biểu hiện rõ rệt. Sau 15 đến 25 năm lạm dụng thuốc, các khối u mới biểu hiện rõ ràng hơn.

Người dân cần tránh dùng thuốc quá 10 ngày đối với những cơn đau cấp tính. Đối với các cơn đau mạn tính, bạn không nên tự ý tăng liều nhằm mục đích tăng hiệu quả giảm đau, điều này có thể gây ra nguy cơ phụ thuộc vào thuốc. Bạn cần thảo luận với bác sĩ khi muốn thay đổi thuốc hay tăng giảm liều lượng.

Thuốc ức chế bơm Proton

Các loại thuốc này bao gồm Pantoprazole, Omeprazole, Rabeprazole,... Đây là nhóm thuốc sử dụng rộng rãi nhất trong điều trị ợ nóng, trào ngược axit dạ dày - thực quản (GERD), loét dạ dày và nhiễm trùng helicobacter pylori (H.pylori).

Một nghiên cứu gần đây đã chứng minh nhóm thuốc ức chế bơm Proton làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày đến 45% nếu dùng liên tục trên 5 năm. Thông thường, liều khuyến cáo cho bệnh nhân là 4 đến 6 tuần. Đối với bệnh nhân cần phải duy trì thuốc lâu dài cần có sự theo dõi của bác sĩ để đánh giá và đưa ra quyết định giảm liều hoặc thay đổi loại thuốc.

An Dương (T/h)