Cần chính sách đột phá để khuyến khích đổi mới sáng tạo

Năm 2023, Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam tăng 2 bậc so với năm 2022, xếp thứ 46/132 quốc gia/nền kinh tế, duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp, là một trong bảy quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua. Việt Nam cũng là một trong ba quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 13 năm liên tiếp.

Theo Bộ KH&CN, việc chỉ số GII liên tục được cải thiện trong 13 năm qua luôn có kết quả đổi mới sáng tạo cao hơn so với mức độ phát triển, cho thấy hiệu quả trong chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra đổi mới sáng tạo.

Bên cạnh đó, lần đầu tiên bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) được xây dựng, triển khai trên toàn quốc, giúp Việt Nam có thêm công cụ đo lường năng lực và kết quả đổi mới sáng tạo của từng địa phương, góp phần cải thiện chỉ số đổi mới sáng tạo quốc gia.

Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia ngày càng phát triển về quy mô và hình thức hoạt động, được đánh giá là một trong những hệ sinh thái năng động nhất châu Á và đứng thứ 58 thế giới. Hà Nội lần đầu tiên lọt vào top 200 thành phố khởi nghiệp sáng tạo toàn cầu. Đầu tư cho khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo giữ được mức phát triển tốt so với các nước khu vực ASEAN (với 56 dự án, tổng vốn đầu tư gần 500 triệu USD trong 6 tháng đầu năm 2023).

 Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ khánh thành cơ sở mới của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia và Triển lãm quốc tế Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2023 tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, Hà Nội.

Đặc biệt, chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 đã được cụ thể hóa bằng các chương trình khoa học, công nghệ cấp quốc gia giai đoạn đến năm 2025 và đến năm 2030, cân đối cho cả ba lĩnh vực: khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, khoa học, kỹ thuật và công nghệ.

Mặc dù có nhiều điểm sáng nhưng hệ thống pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa đồng bộ với pháp luật về tài chính, ngân sách, đầu tư, đấu thầu, quản lý tài sản công; chưa phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế; chưa có cơ chế đặc thù, chấp nhận rủi ro và độ trễ trong nghiên cứu.

Cơ chế, chính sách tự chủ về tài chính, tổ chức bộ máy, nhân lực khoa học và công nghệ còn bất cập, chưa phù hợp với đặc thù của hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đặc biệt đầu tư và cơ chế tài chính cho hoạt động khoa học và công nghệ hiện còn nhiều vướng mắc trong xây dựng kế hoạch; lập, giao dự toán; thanh quyết toán...

Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản số 690/TTg-KGVX yêu cầu các bộ, cơ quan liên quan rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách đột phá để thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Báo cáo Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm 2024 của Chính phủ trước Quốc hội cũng nhấn mạnh việc rà soát, sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, phong trào khởi nghiệp. Có cơ chế đặc thù, chấp nhận rủi ro, thất bại trong khoa học; dỡ bỏ các rào cản hành chính trong quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học...

Bảo Lâm