Chứng chỉ FSC – Tiêu chuẩn vàng trong quản lý rừng bền vững

Xu hướng tất yếu trong quản lý tài nguyên rừng

Theo Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng là xu thế khách quan toàn cầu, đáp ứng yêu cầu của các hệ thống tiêu chuẩn quốc tế. Đây không chỉ là phương thức quản trị hiện đại mà còn là yêu cầu tất yếu của thị trường gỗ và lâm sản thế giới.

Lần đầu tiên, quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng được quy định tại Luật Lâm nghiệp năm 2017. Trên cơ sở đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Đề án Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng theo Quyết định số 1288/QĐ-TTg ngày 01/10/2018, giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng Hệ thống Chứng chỉ rừng quốc gia (VFCS). Hệ thống này hiện được liên kết với tổ chức Chứng chỉ rừng quốc tế (PEFC) để thực hiện cấp chứng chỉ theo tiêu chuẩn quốc tế.

Quản lý rừng theo tiêu chuẩn quốc tế mang lại lợi ích kinh tế cho người trồng rừng, doanh nghiệp thu mua góp phần bảo vệ môi trường.

Việt Nam đặt mục tiêu đạt 1 triệu ha rừng có chứng chỉ bền vững vào năm 2030. Tính đến tháng 10/2024, cả nước đã có gần 600 nghìn ha rừng được cấp chứng chỉ bền vững, bao gồm 410 nghìn ha chứng chỉ FSC và 183 nghìn ha chứng chỉ PEFC/VFCS. Trong số đó, các doanh nghiệp lâm nghiệp và các hộ gia đình quản lý rừng đóng vai trò quan trọng, chiếm hơn 50% diện tích rừng trồng sản xuất cả nước.

Sở dĩ Việt Nam chọn chứng chỉ FSC làm tiêu chuẩn chính là do uy tín toàn cầu của hệ thống này. Các tập đoàn lớn như IKEA, OTTO, COSTCO đều yêu cầu nguyên liệu có chứng chỉ FSC, đảm bảo sản phẩm được sản xuất từ nguồn rừng bền vững và minh bạch.

Chứng chỉ FSC được cấp cho các sản phẩm từ rừng bao gồm: Gỗ, giấy, bao bì, các sản phẩm lâm sản ngoài gỗ (mây tre, cao su) và các dịch vụ hệ sinh thái (carbon, đa dạng sinh học, bảo vệ nước, bảo vệ đất và cảnh quan), đảm bảo rằng các sản phẩm được sản xuất từ nguồn nguyên liệu đến từ những khu rừng được quản lý một cách bền vững và kiểm soát theo một chuỗi liên tục.

Thông qua việc triển khai Tiêu chuẩn vùng cho quản lý rừng tiểu điền bắt đầu thực hiện tại Việt Nam từ năm 2023 để hỗ trợ chứng nhận nhóm nông hộ nhỏ trong nước, Việt Nam đã có những diện tích rừng cao su có chứng chỉ FSC đầu tiên cho gỗ và mủ cao su.

Hiệu quả kinh tế từ rừng đạt chuẩn FSC

Tại tỉnh Thanh Hóa, diện tích rừng gỗ lớn đang được mở rộng, gắn liền với việc xây dựng chứng chỉ FSC. Hiện tỉnh có gần 56 nghìn ha rừng gỗ lớn. Mô hình rừng đạt chuẩn FSC mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội, cao gấp 2 lần so với trồng rừng gỗ nhỏ.

Ông Lưu Quang Anh - một hộ dân trồng rừng ở Thanh Hóa chia sẻ: "Trước đây, gia đình tôi trồng rừng tự phát, năng suất thấp, giá bán không ổn định. Sau khi tham gia nhóm chứng chỉ FSC, được hỗ trợ kỹ thuật và giống cây, chất lượng gỗ tăng lên rõ rệt. Lần khai thác gần nhất, tôi thu về 280 triệu đồng, lợi nhuận tăng thêm 50 triệu đồng so với trước.”

Là đơn vị thực hiện chuỗi sản phẩm từ trồng rừng, thu mua nguyên liệu, chế biến, tiêu thụ sản phẩm gỗ rừng cho người dân trên địa bàn huyện Thạch Thành, Công ty CP Xuân Sơn đã xây dựng diện tích rừng tham gia chứng chỉ FSC của các hộ trồng cây keo tại 11 xã. Đồng thời, mở các lớp tập huấn về trồng, chăm sóc, khai thác rừng và mời các tổ chức quốc tế về đánh giá, cấp chứng chỉ FSC cho các hộ.

Ông Trịnh Thái Sơn - Giám đốc CP Xuân Sơn cho biết: "Chúng tôi phối hợp với hợp tác xã quản lý rừng bền vững Thạch Thành hỗ trợ người dân trồng rừng tham gia chứng chỉ rừng FSC về các khóa đào tạo, tập huấn liên quan đến kỹ thuật lâm sinh, như: tập huấn về giống cây trồng, trồng chăm sóc, khai thác bảo đảm an toàn lao động, về kỹ thuật xử lý thực bì đốt có kiểm soát. Đồng thời cam kết mua lại cây gỗ với giá cao hơn từ 5 - 10% so với giá thị trường.

Không chỉ Thanh Hóa, tỉnh Phú Thọ cũng đang tích cực cấp chứng chỉ FSC cho rừng trồng. Ông Nguyễn Văn Sơn - Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Yên Lập, cho biết: "Huyện đã phối hợp cấp chứng chỉ FSC cho toàn bộ diện tích rừng tại các xã, giúp người dân tăng thu nhập và sản phẩm gỗ có thể xuất khẩu sang châu Âu."

Là một trong những doanh nghiệp trong tỉnh thực hiện phương án quản lý rừng bền vững tiêu chuẩn FSC, Công ty Lâm nghiệp Yên Lập, huyện Yên Lập đã chứng minh hiệu quả mà phương án quản lý này mang lại là rất lớn. Hiện Công ty được giao quản lý hơn 2.000ha rừng, trong đó có gần 1.800ha được cấp chứng chỉ rừng FSC.

Trước khi thực hiện phương án quản lý rừng bền vững, cũng như các đơn vị chủ rừng khác, Công ty vẫn quản lý rừng theo phương pháp truyền thống. Hạn chế của phương án này là chỉ tập trung đảm bảo mục tiêu kinh tế của rừng còn các mục tiêu khác như môi trường, xã hội, chất lượng, tính đa dạng sinh học của rừng chưa được chú trọng.

Cùng với huyện Yên Lập, các hộ trồng rừng trên địa bàn huyện Tân Sơn cũng đã quan tâm đầu tư xây dựng chứng chỉ rừng bền vững. Đến nay, huyện Tân Sơn đã có gần 13.000ha rừng được cấp chứng chỉ FSC. Nếu tính từ khâu trồng đến chế biến xuất khẩu, hiệu quả kinh tế tăng từ 2,5-3 lần, trong đó khâu trồng (người trồng rừng) tăng 1,2-1,5 lần so với trồng rừng truyền thống. Doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm sẽ chịu chi phí thẩm định cấp chứng chỉ FSC cho các hộ trồng rừng, đó chính là lý do thời gian gần đây diện tích rừng FSC tại huyện Tân Sơn không ngừng tăng lên.

Chứng chỉ FSC không chỉ giúp gia tăng giá trị kinh tế mà còn là công cụ hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng các quy định quốc tế như Quy định chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR). Các sản phẩm gỗ đạt chứng chỉ FSC được công nhận tuân thủ EUDR, đảm bảo rằng quá trình sản xuất không góp phần vào phá rừng hoặc suy thoái rừng.

Công ty Cao su Đắk Lắk là đơn vị đầu tiên tại Việt Nam đạt chứng chỉ FSC cho gỗ và mủ cao su. Đồng thời, các sản phẩm mây tre đạt chuẩn FSC cũng đã được xuất khẩu thành công sang thị trường châu Âu và Mỹ.

Sự phát triển của các mô hình rừng đạt chứng chỉ FSC tại Việt Nam không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học và nâng cao đời sống người dân. Với chiến lược phát triển lâm nghiệp bền vững, Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ lâm nghiệp quốc tế, mở ra cơ hội lớn cho ngành gỗ và lâm sản trong tương lai.

Duy Trinh (t/h)