Đẩy mạnh hội nhập quốc tế, hướng đến hạ tầng chất lượng quốc gia hiện đại

Nhằm hiện thực hóa chủ trương này, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã chủ trì xây dựng Đề án tăng cường hội nhập quốc tế về TCĐLCL đến năm 2030 (Đề án), trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt. Đề án này định hướng phát triển Hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI) theo hướng đồng bộ, hiện đại, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển.

Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia Nguyễn Nam Hải và ông Bernd Bueker – chuyên gia tại GS1 Đức.

Hoạt động TCĐLCL tại Việt Nam được triển khai thông qua hệ thống Hạ tầng chất lượng quốc gia NQI bao gồm ba trụ cột chính: tiêu chuẩn, đo lường, công nhận và đánh giá sự phù hợp. NQI được coi là nền tảng kỹ thuật thiết yếu giúp đảm bảo chất lượng sản phẩm, dịch vụ và hài hòa với quốc tế.

Việt Nam hiện nay tham gia vào 18 tổ chức quốc tế và khu vực về TCĐLCL, bao gồm ISO, IEC, OIML, WTO/TBT, APMP, APAC, ILAC và IAF. Một số kết quả nổi bật đã đạt được:

1. Tiêu chuẩn hóa: Việt Nam là thành viên đầy đủ (full member) của ISO, tham gia chính thức vào 23/270 Ban kỹ thuật/Tiểu ban kỹ thuật và là thành viên quan sát của 78 Ban kỹ thuật/Tiểu ban kỹ thuật khác. Việt Nam cũng là thành viên liên kết (associated member) tại IEC và đang được đề xuất trở thành thành viên đầy đủ vào năm 2026.

2. Hài hòa tiêu chuẩn: Hiện nay gần 63% Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) đã hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế và khu vực, góp phần giảm rào cản kỹ thuật trong thương mại.

3. Đo lường: Việt Nam tham gia 10/12 Ban kỹ thuật của Chương trình Đo lường khu vực Châu Á Thái Bình Dương (APMP), 02/18 Ban kỹ thuật của Tổ chức Đo lường Pháp định Quốc tế (OIML) và 03/6 Nhóm công tác của Diễn đàn Đo lường Châu Á Thái Bình Dương (APLMF) thể hiện sự tương thích ngày càng cao với hệ thống đo lường khu vực và quốc tế.

4. Công nhận và Thừa nhận lẫn nhau: Việt Nam đã ký kết 12 thỏa thuận công nhận lẫn nhau (MRA) với các tổ chức uy tín như ILAC, APLAC và APAC. Việc công nhận lẫn nhau kết quả đánh giá sự phù hợp là xu thế toàn cầu, giúp giảm thiểu rào cản kỹ thuật thương mại (TBT), tiết kiệm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp khi xuất khẩu.

5. Thương mại: Việt Nam đã triển khai đầy đủ cam kết TBT trong 17 FTA và tích cực bảo vệ lợi ích quốc gia tại WTO/TBT, ASEAN/ACCSQ và APEC/SCSC.

6. Xếp hạng NQI: Trên bảng xếp hạng Chỉ số Hạ tầng Chất lượng Toàn cầu (GQII), Việt Nam đạt hạng 52/185 vào năm 2023 (tăng từ 54/184 năm 2020).

Đoàn công tác đã trao đổi chuyên sâu với tổ chức GS1 Đức về mô hình triển khai hộ chiếu số và nhãn điện tử sản phẩm, quy trình tích hợp hộ chiếu số vào hệ thống truy xuất nguồn gốc, phương thức kiểm soát và quản lý dữ liệu sản phẩm trên nền tảng số.

Những kết quả này cho thấy năng lực hội nhập của Việt Nam đã được nâng cao, song yêu cầu mở rộng tham gia kỹ thuật quốc tế, tăng cường thừa nhận lẫn nhau và hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng chuẩn mực quốc tế vẫn rất lớn.

Nhằm triển khai thực hiện Chỉ thị số 38-CT/TW ngày 30/7/2024 của Ban Bí thư về đẩy mạnh công tác TCĐLCL quốc gia đến năm 2030 và những năm tiếp theo, Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 01/4/2025 sửa đổi, bổ sung cập nhật Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Quyết định số 1703/QĐ-TTg ngày 31/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 38-CT/TW, Bộ KH&CN đã triển khai xây dựng dự thảo Đề án trình Chính phủ ký ban hành trong năm 2025.

Đề án xác định doanh nghiệp là trung tâm, NQI là nền tảng và chuyển đổi số là động lực hội nhập, đồng thời đề ra các mục tiêu và giải pháp trọng tâm đến năm 2030:

1. Mục tiêu và chỉ tiêu định lượng cao

- Nâng tỷ lệ hài hòa TCVN với tiêu chuẩn quốc tế đạt tối thiểu 75%; xây dựng ít nhất 100 TCVN cho các lĩnh vực công nghệ mới.

- Tối thiểu 80% kết quả đánh giá sự phù hợp được quốc tế công nhận thông qua các MRA/MLA.

- Duy trì tối thiểu 60 chuẩn đo lường quốc gia liên kết với hệ đơn vị SI; nâng thứ hạng NQI của Việt Nam vào nhóm 45 nước dẫn đầu.

- Phát triển đội ngũ khoảng 300 chuyên gia TCĐLCL tham gia hoạt động quốc tế.

2. Nâng cao vai trò trong tổ chức quốc tế

- Đảm nhận vai trò chủ trì, đồng chủ trì hoặc thư ký tại một số ban kỹ thuật của các tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế.

- Phối hợp chuyên gia quốc tế để đề xuất ban hành 2–3 tiêu chuẩn quốc tế do Việt Nam chủ trì.

- Thúc đẩy tham gia chính thức BIPM và mở rộng tham gia các ban kỹ thuật của APMP.

3. Hoàn thiện thể chế và chính sách

- Rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật về TCĐLCL theo hướng đồng bộ và phù hợp thông lệ quốc tế.

- Xây dựng cơ chế ưu đãi, hỗ trợ tài chính và chế độ đãi ngộ đặc thù cho chuyên gia tham gia soạn thảo tiêu chuẩn quốc tế và vận hành chuẩn đo lường quốc gia.

4. Đẩy mạnh chuyển đổi số phục vụ hội nhập

- Phát triển nền tảng số dùng chung kết nối với tổ chức quốc tế; hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng mã số mã vạch, truy xuất nguồn gốc, hộ chiếu số sản phẩm.

- Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý và đánh giá sự phù hợp.

5. Hỗ trợ doanh nghiệp và thúc đẩy thương mại

-  Mở rộng ký kết MRA với các thị trường trọng điểm để giảm rào cản kỹ thuật.

- Tăng cường tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật giúp doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

-  Tạo thuận lợi trong sử dụng dịch vụ đánh giá sự phù hợp đạt chuẩn quốc tế nhằm giảm chi phí, rút ngắn thời gian đưa hàng ra thị trường.

Đề án khẳng định quyết tâm của Chính phủ trong xây dựng NQI hiện đại, hài hòa quốc tế, góp phần thúc đẩy thương mại, nâng cao uy tín “Chất lượng Việt Nam” và tăng cường vị thế của Việt Nam trong hệ sinh thái tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng toàn cầu.

Hải Anh