Định danh và truy xuất nguồn gốc - hai trụ cột của quản lý thị trường hiện đại

Truy xuất nguồn gốc trở thành chìa khóa để hàng Việt khẳng định uy tín và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. (Ảnh minh họa)

Yêu cầu cấp bách từ thực tiễn

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng đề cao tính minh bạch và bền vững, truy xuất nguồn gốc hàng hóa đang trở thành chìa khóa để hàng Việt khẳng định uy tín và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Chia sẻ với báo chí, ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, những năm qua, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thị trường, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và hàng không rõ nguồn gốc. Lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã tăng cường kiểm tra, giám sát, phát hiện, xử lý hàng chục nghìn vụ vi phạm mỗi năm, góp phần quan trọng trong việc làm trong sạch môi trường kinh doanh.

Tuy nhiên, dù công tác đấu tranh chống hàng giả, hàng nhái, gian lận xuất xứ đã được tăng cường, nhưng tình hình vẫn diễn biến phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi. Hàng hóa không rõ nguồn gốc vẫn len lỏi vào nhiều kênh phân phối, thậm chí cả thương mại điện tử. Bởi vậy, việc triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc hàng hóa đồng bộ, thống nhất và hiện đại là yêu cầu cấp bách nhằm không chỉ hỗ trợ công tác quản lý nhà nước, mà còn tạo hành lang pháp lý cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh minh bạch và bền vững.

Theo ông Trần Hữu Linh, định danh và truy xuất nguồn gốc là hai trụ cột của quản lý thị trường hiện đại. Định danh giúp nhận diện sản phẩm chính xác từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ, còn truy xuất nguồn gốc cung cấp thông tin đầy đủ, xác thực về hành trình của sản phẩm. Khi hai yếu tố này kết hợp sẽ hình thành một “hệ sinh thái quản lý minh bạch”, nơi mọi giao dịch đều có thể được kiểm chứng và xác thực.

Bộ Công Thương đã chỉ đạo lực lượng Quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh trực tuyến, phối hợp các sàn thương mại điện tử để phát hiện và xử lý nghiêm vi phạm. Song song đó, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong giám sát, xây dựng cơ sở dữ liệu về hàng hóa và hành trình lưu thông, từng bước hướng đến mục tiêu quản lý dựa trên dữ liệu thay vì chỉ dựa vào kiểm tra truyền thống.

Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước đang phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai giải pháp công nghệ tiên tiến như blockchain, IoT, mã QR, mã số mã vạch GS1... để bảo đảm khả năng truy xuất chính xác, toàn trình, hướng tới việc xây dựng một cơ sở dữ liệu tập trung, cho phép các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, người tiêu dùng cùng truy cập, tra cứu và giám sát thông tin về sản phẩm. 

Đẩy mạnh ứng dụng Blockchain, AI,… 

Từ kinh nghiệm quốc tế, ông Nguyễn Hồng Nghi, Giám đốc Trung tâm Giải pháp số doanh nghiệp VNPT đề xuất mô hình “Liên thông định danh hàng hóa quốc gia”, quản lý xuyên suốt vòng đời sản phẩm từ sản xuất đến tiêu dùng với ba trụ cột: chuẩn hóa mã định danh theo chuẩn GS1, liên thông dữ liệu giữa các bộ ngành và xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia. Hệ thống này ứng dụng Blockchain, IoT, QR code và EPCIS để đảm bảo tính minh bạch và chống gian lận thương mại.

Ở góc độ doanh nghiệp, Vinamilk cũng là một trong những doanh nghiệp tiên phong ứng dụng công nghệ minh bạch chuỗi cung ứng. Từ năm 2007, doanh nghiệp đã triển khai hệ thống ERP kết nối dữ liệu toàn chuỗi, và gần đây tiếp tục tích hợp AI và Blockchain giúp phân tích, kiểm định và hiển thị thông tin sản phẩm trên bao bì.

Ông Nguyễn Quốc Khánh, Giám đốc Điều hành Khối Nghiên cứu & Phát triển Vinamilk khẳng định: “Minh bạch là nền tảng để củng cố niềm tin và nâng tầm thương hiệu Việt”.

Ông Nguyễn Quốc Khánh, Giám đốc Điều hành Khối Nghiên cứu & Phát triển Vinamilk.

Trong lĩnh vực dược phẩm, hệ thống Nhà thuốc Long Châu cũng đang xây dựng “Liên minh minh bạch dược phẩm”, liên kết các nhà sản xuất và hiệp hội để chuẩn hóa mã định danh, minh bạch quy trình lưu hành và kết nối dữ liệu với Bộ Y tế. Theo bà Trần Thị Huyền - Giám đốc pháp chế Long Châu, người tiêu dùng có thể tra cứu ngay giấy phép lưu hành, xuất xứ và kiểm định sản phẩm tại quầy hoặc qua ứng dụng.

Nhấn mạnh vai trò công nghệ, ông Nguyễn Hồng Nghi cho rằng, truy xuất nguồn gốc không chỉ là giải pháp kỹ thuật chống hàng giả, mà còn là đòn bẩy nâng tầm giá trị hàng Việt khi mỗi sản phẩm đều có danh tính và câu chuyện riêng. Với sự đồng hành của Nhà nước và nỗ lực từ cộng đồng doanh nghiệp, một hệ sinh thái hàng hóa minh bạch, an toàn và bền vững đang dần hình thành – nền tảng quan trọng để thương hiệu Việt vươn tầm quốc tế.

Thanh Tùng