Giải 'cơn khát' điện năng trong kỷ nguyên mới

Thu hút “đại bàng” công nghệ

Thời gian qua, sự kiện ông Jensen Huang, nhà sáng lập, Chủ tịch Nvidia tới Việt Nam để chứng kiến lễ ký kết thỏa thuận giữa Chính phủ Việt Nam và Tập đoàn Nvidia về hợp tác thành lập Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) và Trung tâm Dữ liệu AI tại Việt Nam đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận.

Chia sẻ lý do lựa chọn Việt Nam làm “ngôi nhà thứ 2” của Nvidia, ông Jensen Huang đánh giá, Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế trong việc xây dựng một hệ sinh thái AI mạnh mẽ. Do đó, với sự hợp tác này, Nvidia mong muốn thu hút những kỹ sư phần mềm, nhà nghiên cứu và kỹ sư AI xuất sắc của Việt Nam.

Đồng thời, thúc đẩy một hệ sinh thái AI hoàn chỉnh với ba yếu tố cốt lõi: Cơ sở hạ tầng AI tiên tiến, các chương trình đào tạo AI mạnh mẽ tại các trường đại học và sự phát triển của các start-up AI. "Khi 3 yếu tố này được xây dựng đầy đủ, "bánh đà" của đổi mới sáng tạo sẽ quay mạnh mẽ, mang lại giá trị to lớn không chỉ cho Việt Nam mà còn cho cả khu vực", ông Jensen Huang nhấn mạnh.

Không chỉ Nvidia, nhiều “ông lớn” trong ngành công nghệ, đặc biệt là các ngành bán dẫn và AI khác cũng đánh giá rất cao Việt Nam. Trong vài năm gần đây, nhiều “đại bàng” đã tới Việt Nam làm “tổ”. Ví dụ, Tập đoàn công nghệ hàng đầu Hoa Kỳ - Amkor Technology đã “rót” 1,6 tỷ USD xây dựng nhà máy rộng 200.000m2 tại khu công nghiệp Yên Phong, Bắc Ninh. Đây sẽ là nhà máy sản xuất, lắp ráp và thử nghiệm vật liệu, thiết bị bán dẫn của “ông lớn” này. Tương tự, Tập đoàn sản xuất chất bán dẫn hàng đầu

Hàn Quốc - Hana Micron đang dự kiến đầu tư 900 triệu USD tại khu công nghiệp Vân Trung, huyện Việt Yên, Bắc Giang.

Ngoài ra, một số “ông lớn” khác như Intel, Công ty TNHH Coherent Việt Nam, thuộc Tập đoàn Coherent (Hoa Kỳ), Tập đoàn Marvell Technology (Hoa Kỳ), Tập đoàn Tokyu (Nhật Bản),... cũng đã, đang và dự kiến mở rộng các nhà máy sản xuất chất bán dẫn tại một số tỉnh, thành phố phía Nam như TP.HCM, Đồng Nai và Bình Dương.

Mặc dù có nhiều lợi thế trong “cuộc đua” thu hút ngành bán dẫn, thế nhưng theo ý kiến của các chuyên gia, Việt Nam vẫn có một số thách thức cần cải thiện thời gian tới, một trong số đó là về điện năng. Thực tế cho thấy, ngành sản xuất bán dẫn là một trong những ngành “ngốn” nhiều điện năng nhất. Việc duy trì các nhà máy sản xuất chất bán dẫn đòi hỏi một lượng điện năng cực lớn, có thể lên tới 100 megawatt điện mỗi giờ, nhiều hơn đáng kể với nhà máy lọc dầu hay sản xuất ô tô.

Ví dụ, theo số liệu của Statista vào năm 2022, gã “khổng lồ” TSMC của Đài Loan (Trung Quốc) đã tiêu thụ gần 22.000 GWh năng lượng. Lượng điện năng khổng lồ này vượt xa khả năng cung ứng của Việt Nam, khi tính đến cuối 2022, sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu toàn hệ thống của nước ta là 268,4 tỷ kWh. Đây rõ ràng là thách thức để Việt Nam thu hút được các “đại bàng” trong ngành chip thế giới.

Ngành năng lượng giữ vai trò thiết yếu trong sự phát triển kinh tế của Việt Nam.

Trong một sự kiện diễn ra mới đây, PGS. TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho biết: Chỉ riêng nhà máy TSMC đã sử dụng khoảng 10% tổng lượng điện năng của Đài Loan (Trung Quốc). Điều này cho thấy, để thu hút thêm “đại bàng” trong ngành bán dẫn tới Việt Nam “làm tổ”, điều kiên quyết là phải phát triển các nguồn điện năng bổ sung.

“Việt Nam đang khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng xanh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đơn cử như các dự án điện gió, điện gió ngoài khơi,... mới đây nhất là xem xét khởi động lại dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận”, PGS. TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh.

Đâu là giải pháp?

PGS. TS Nguyễn Thường Lạng, trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng: Giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mạnh hay vươn mình. Đây là giai đoạn tốc độ tăng trưởng GDP có thể đạt bình quân mỗi năm từ 7 - 7,5% hoặc hơn để đến năm 2030, Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao và đến năm 2045, trở thành nước công nghiệp có thu nhập cao. Trong khi đó, theo Quy hoạch điện VIII, nhu cầu năng lượng điện của Việt Nam có thể thiếu hụt đến 30% so với tổng nhu cầu điện năng cho nền kinh tế.

Do đó, PGS. TS Nguyễn Thường Lạng cho rằng, bên cạnh gia tăng nguồn cung năng lượng, cần có phương thức sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Điều này đã được đề cập chi tiết trong Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Với việc sử dụng tiết kiệm và hiệu quả này, phần lãng phí sẽ được giảm thiểu, áp lực về nguồn cung cấp điện không quá cao. Đây là cơ sở để phát triển các mô hình sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả”, PGS. TS Nguyễn Thường Lạng cho biết.

Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Văn Quảng, Bí thư Thành ủy TP.Đà Nẵng cho rằng: Ngành năng lượng giữ vai trò thiết yếu trong sự phát triển kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, những năm gần đây, sự sụt giảm đầu tư vào ngành năng lượng đã tạo ra khoảng trống đáng lo ngại, gây áp lực lớn lên an ninh năng lượng của đất nước.

Theo ông Quảng, để bảo đảm an ninh năng lượng để phát triển kinh tế - xã hội, Việt Nam cần thực hiện 6 giải pháp. Thứ nhất, đẩy mạnh tiết kiệm năng lượng. Bởi, tiết kiệm năng lượng là giải pháp luôn được ưu tiên vì đầu tư cho giải pháp này thấp hơn nhiều so với các giải pháp khác.

“Chính phủ cần nghiên cứu chuyển dần từ hình thức khuyến khích sử dụng năng lượng hiệu quả tự nguyện sang bắt buộc, từ đó đặt ra các chỉ tiêu hiệu quả năng lượng cho mỗi ngành công nghiệp với cơ chế thưởng, phạt trong việc hoàn thành các chỉ tiêu này”, ông Quảng nói.

Thứ hai, phát triển năng lượng tái tạo và thực hiện dự trữ năng lượng. Mặc dù được đánh giá là có tiềm năng lớn về nguồn năng lượng tái tạo, nhưng sự phát triển các dự án điện từ năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.

Thứ ba, đẩy mạnh tìm kiếm thăm dò các nguồn tài nguyên năng lượng, phát triển năng lượng gắn với bảo vệ môi trường. Tăng cường sử dụng nguồn năng lượng thay thế, tái tạo, như thủy điện, năng lượng hạt nhân, năng lượng mặt trời, sinh khối, địa nhiệt giúp giảm tiêu thụ năng lượng truyền thống và giảm tác động tiêu cực đến môi trường.

Thứ tư, thực hiện chính sách giá điện bảo đảm tính đúng, tính đủ theo cơ chế thị trường. Ông Quảng cho rằng, cần hoàn thiện giá bán buôn và bán lẻ điện bảo đảm nguyên tắc của cơ chế thị trường, tính đúng, tính đủ và tạo nguồn lực tài chính để tái đầu tư ngành năng lượng, khắc phục cách tính giá điện chưa hợp lý như hiện nay.

Thứ năm, cần nâng cao khả năng chống chịu và giảm mức độ tổn thương của các nguồn cung, truyền tải, lưu trữ năng lượng, phân phối năng lượng trước tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai. Đồng thời, cần phát triển các nguồn lực từ xã hội và người dân, từ các thành phần kinh tế để phát triển sản xuất truyền tải, phân phối các dạng năng lượng, đặc biệt là năng lượng mới, năng lượng tái tạo,...

Thứ sáu, tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương, làm tốt công tác tuyên truyền để thay đổi tư duy, nhận thức trong sản xuất, sử dụng năng lượng bảo đảm an ninh năng lượng trong tình hình mới.

Thanh Hiền