Giải thưởng Chất lượng Quốc gia (GTCLQG) được thiết lập và triển khai trên cơ sở chấp nhận mô hình và 7 tiêu chí của Giải thưởng Malcolm Baldrige (MBNQA). Đây là Giải thưởng được nhiều nước trên thế giới coi là mô hình chuẩn để nghiên cứu học tập khi xây dựng GTCLQG của mình. GTCLQG là Giải thưởng Nhà nước duy nhất về chất lượng, được Thủ tướng Chính phủ trao tặng và là Giải thưởng nằm trong hệ thống Giải thưởng chất lượng GPEA (Global Performance Excellence Award) của Tổ chức Chất lượng châu Á – Thái Bình Dương (Aisa Pacific Quality Organization – APQO) .

GTCLQG được xét tặng hàng năm cho những doanh nghiệp có thành tích nổi bật trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ, năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động, hội nhập với nền kinh tế khu vực và thế giới, đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội. Doanh nghiệp tham dự GTCLQG theo 4 loại hình: Doanh nghiệp sản xuất lớn; Doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ; Doanh nghiệp dịch vụ lớn và Doanh nghiệp dịch vụ vừa và nhỏ.s

Qua hơn 25 năm hình thành và phát triển, Giải thưởng đã thu hút được sự quan tâm đặc biệt và tạo được uy tín đối với các doanh nghiệp, cơ quan quản lý cũng như người tiêu dùng trong xã hội. Thực tế triển khai GTCLQG tại Ninh Thuận những năm qua cho thấy, các doanh nghiệp đạt giải hằng năm thực sự là những doanh nghiệp có thành tích nổi bật trong hoạt động sản xuất kinh doanh, có đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội. Các doanh nghiệp đạt giải đều áp dụng hiệu lực và hiệu quả các hệ thống, công cụ quản lý như ISO 9001, ISO 14001, TQM, GMP, HACCP, 5S, Kaizen…

Theo Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh Thuận, thời gian qua, Sở đã vận động và hỗ trợ 10 doanh nghiệp tham gia và đạt 15 GTCLQG, cụ thể: Công ty Cổ phần xây dựng Ninh Thuận (năm 2012 và 2013), Công ty cổ phần đầu tư và xây dựng Hoàng Nhân (năm 2012), Công ty cổ phần đường Biên Hòa-Phan Rang (năm 2014), Công ty TNHH Phú Thuỷ (năm 2014 và năm 2016); Công ty CP đường Biên Hòa - Phan Rang (năm 2017), Công ty TNHH Xây dựng và trang trí nội thất Vạn Gia (năm 2017), Công ty TNHH XD-TM-SX Nam Thành Ninh Thuận (năm 2017 và 2018; Giải Vàng năm 2019), Công ty TNHH Linh Đan Ninh Thuận (năm 2018 và 2020) Công ty CP Giống cây trồng Nha Hố (năm 2018); Công ty CP thực phẩm Cánh Đồng Việt (năm 2020). Trong 02 năm 2021-2022, mặc dù bị ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 làm cho việc sản xuất, kinh doanh tại các doanh nghiệp có phần đình trệ; nhưng không vì thế mà ảnh hưởng đến hoạt động tham gia GTCLQG của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Năm 2021, Công ty CP thực phẩm Cánh Đồng Việt tiếp tục tham gia và đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Thuận đề xuất là doanh nghiệp hội đủ điều kiện được Thủ tướng Chính phủ tặng GTCLQG năm 2021. Năm 2022, có 03 đơn vị tham gia GTCLQG và đã được Hội đồng sơ tuyển GTCLQG tại Ninh Thuận thống nhất đề xuất Hội đồng Quốc gia về GTCLQG xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ trao tặng GTCLQG năm 2022 cho 03 đơn vị: Công ty TNHH Xây dựng Thương mại và Sản xuất Nam Thành Ninh Thuận; Công ty Cổ phần Nắng và Gió; Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Ninh Thuận.

Có thể khẳng định, hoạt động tham gia GTCLQG tại Ninh Thuận trong hơn 10 năm qua đã đi vào nề nếp, thu hút được đông đảo doanh nghiệp quan tâm, ngày một phát triển về số lượng và chất lượng. Hầu hết các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đạt GTCLQG đều phát triển bền vững, chất lượng sản phẩm hàng hoá, dịch vụ ổn định được người tiêu dùng đón nhận nâng cao được khả năng cạnh tranh trên thị trường. Đây là một minh chứng sống động cho giá trị của GTCLQG.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả quan trọng đó, việc tổ chức triển khai GTCLQG trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số điểm cần quan tâm khắc phục như: Thứ nhất, một số tổ chức, doanh nghiệp vẫn chưa hiểu hết được giá trị của Giải thưởng đến sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Đặc biệt là còn nhiều doanh nghiệp không biết được giá trị của Giải thưởng với vai trò như một công cụ để giúp doanh nghiệp hoàn thiện khả năng tổ chức quản lý sản xuất kinh doanh theo “chuẩn" tiên tiến của thế giới; Thứ hai, chính vì biết chưa hết, nhận thức chưa sâu về giá trị và vai trò của GTCLQG đối với sự phát triển của doanh nghiệp, nên số lượng các doanh nghiệp của tỉnh đăng ký tham gia hàng năm còn thấp so với số lượng doanh nghiệp đang hoạt động trên địa bàn tỉnh, số doanh nghiệp đạt được các tiêu chí Giải thưởng cũng còn rất ít; Thứ ba, loại hình hoạt động của doanh nghiệp đăng ký tham dự còn đơn điệu, chủ yếu doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất trong khi đối tượng của Giải thưởng được mở rộng đến hầu hết các loại hình hoạt động của doanh nghiệp.

Nguyên nhân của các hạn chế trên là do công tác tuyên truyền về GTCLQG tuy đã được quan tâm nhưng vẫn còn chưa đáp ứng được yêu cầu. Hoạt động hỗ trợ của các ngành, các cấp, Hội, Hiệp hội doanh nghiệp để các doanh nghiệp hội đủ các điều kiện tham dự Giải thưởng và phát triển bền vững doanh nghiệp còn khiêm tốn. Bên cạnh đó, do GTCLQG có độ khó cao, hồ sơ tham dự phải dày công chuẩn bị, đặc biệt là bản thân doanh nghiệp phải thực hiện những hoạt động tự hoàn thiện mình theo “chuẩn" tiên tiến của thế giới ngay từ khi tham gia dự giải nên những doanh nghiệp chưa có tầm nhìn xa, chưa có khát vọng lớn thì chắc chắn không tránh khỏi e ngại.

Cũng theo Sở KH&CN tỉnh Ninh Thuận, một số giải pháp trong thời gian tới, một là, tiếp tục triển khai tốt hoạt động tuyên truyền, phổ biến để các doanh nghiệp, các cấp, các ngành nhận thức đầy đủ, sâu sắc về giá trị của GTCLQG. Trong đó, cần tập trung tuyên truyền về giá trị nổi trội, khác biệt của GTCLQG với các giải thưởng khác về chất lượng. Đó là: GTCLQG là Giải thưởng duy nhất do Thủ tướng Chính phủ tặng trong lĩnh vực chất lượng, là sự chứng nhận của Thủ tướng, người đứng đầu Chính phủ về chất lượng của doanh nghiệp. GTCLQG không đơn thuần chỉ là Giải thưởng, không chỉ đơn thuần là sự chứng nhận của Thủ tướng Chính phủ về chất lượng của doanh nghiệp mà GTCLQG còn là công cụ giúp doanh nghiệp có được năng lực tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh đạt chuẩn quốc tế, là công cụ để cho những doanh nghiệp có tầm nhìn, có khát vọng vươn  xa và đạt được khát vọng của mình.

Hai là, Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, cơ quan thường trực GTCLQG của tỉnh tiến hành lựa chọn, khảo sát trực tiếp tại các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất kinh doanh nổi trội trên địa bàn tỉnh. Trên cơ sở đó hướng dẫn các doanh nghiệp xây dựng, hoàn thiện hồ sơ đáp ứng theo yêu cầu của GTCLQG để nộp về Hội đồng sơ tuyển.

Ba là, bản thân các doanh nghiệp cần vượt qua tâm lý e ngại về độ khó để tích cực tham gia GTCLQG.

Bốn là, tỉnh cần có chính sách động viên, cổ vũ nhiều hơn đối với doanh nghiệp đạt GTCLQG. Sở dĩ vậy là vì doanh nghiệp đạt GTCLQG không chỉ đơn thuần là doanh nghiệp đạt được một giải thưởng mà thực chất doanh nghiệp đã ứng dụng thành công một công nghệ quản lý tiên tiến của thế giới để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm của tỉnh.

An Hạ