Hàng giả tiếp tục len lỏi trên mạng dịp cuối năm

Thương mại điện tử bùng nổ nhưng còn nhiều kẻ hở

Thống kê mới nhất từ nền tảng phân tích dữ liệu Metric.vn cho thấy thị trường thương mại điện tử quý III/2025 tiếp tục lập kỷ lục, với tổng doanh số trên bốn sàn Shopee, Lazada, Tiki và TikTok Shop đạt 103,6 nghìn tỷ đồng – tăng 22,25% so với cùng kỳ và 2,6% so với quý trước.

Bước sang quý IV, Metric dự báo doanh số toàn thị trường sẽ chạm ngưỡng 105 nghìn tỷ đồng, tương đương mức tăng 15% so với năm ngoái, cùng sản lượng dự kiến hơn 1,069 triệu sản phẩm, tăng 8,14%. Đà tăng trưởng được thúc đẩy bởi chuỗi sự kiện mua sắm cuối năm như 11/11, 12/12, Giáng sinh và Tết Dương lịch. Thời trang, làm đẹp, đồ gia dụng và bách hóa – thực phẩm được dự đoán là nhóm ngành dẫn đầu.

Tuy nhiên, sự bùng nổ của TMĐT kéo theo cạnh tranh khốc liệt giữa các sàn về phí vận chuyển, chính sách hỗ trợ và kiểm duyệt sản phẩm. Trong bối cảnh đó, hàng giả, hàng kém chất lượng và sản phẩm không rõ nguồn gốc dễ dàng lợi dụng kẽ hở để “len lỏi”, trong khi khung pháp lý hiện hành vẫn còn nhiều khoảng trống về trách nhiệm của các bên liên quan.

Ông Nguyễn Xuân Đôn, Phó Chi cục trưởng, Chi cục QLTT Nghệ An cho biết, các đối tượng xấu thường lợi dụng các kẽ hở của pháp luật về thương mại điện tử chưa được hoàn thiện, từ đó, họ dùng nhiều chiêu trò tinh vi như sử dụng tính ẩn danh, sao chép hình ảnh, mạo danh chuyên gia, người nổi tiếng để giới thiệu, quảng cáo sai sự thật.

Bên cạnh đó, nhiều địa chỉ thực hiện livestream bán hàng online, sử dụng mã QR giả, giới thiệu hàng hoá ở nơi này nhưng lại cất dấu nơi khác nhằm che dấu hoặc cung cấp thông tin mạo danh, thông tin không đúng, trốn tránh sự kiểm tra, kiểm soát của lực lượng chức năng. Một số trường hợp địa điểm kinh doanh gắn liền với nhà ở nên đã gây rất nhiều khó khăn cho hoạt động kiểm tra, kiểm soát.

Hiện nay, hầu hết người bán chỉ cần thực hiện vài thao tác đăng ký đơn giản với thông tin cơ bản và giấy tờ xác minh ban đầu. Sự đơn giản hóa này tạo ra khoảng trống để nhiều đối tượng lợi dụng. Không ít gian hàng dùng địa chỉ ảo, kho ảo, thông tin không chính chủ hoặc đăng ký bằng sim rác, khiến việc truy vết khi xảy ra vi phạm trở nên khó khăn.

Chị Lê Thị Mai (phường Trường Vinh, Nghệ An) chia sẻ từng mua áo phao được giới thiệu là hàng chính hãng nhập từ Nhật nhưng thực tế chỉ là hàng nhái, chất lượng kém. Khi liên hệ người bán thì bị chặn, báo cáo lên sàn cũng không được giải quyết thỏa đáng.

Hàng giả trên sàn TMĐT vẫn hoành hành nhất là thời điểm cuối năm. Ảnh minh họa

Tương tự, Chi cục Quản lý thị trường thành phố Hồ Chí Minh cũng cho biết, những tháng cuối năm, nhu cầu mua sắm hàng hóa tăng cao. Một số cơ sở kinh doanh vì trục lợi đã đưa ra thị trường các sản phẩm kém chất lượng, các sản phẩm có nhãn gốc bằng tiếng nước ngoài nhưng không có nhãn phụ bằng tiếng Việt Nam, không thể hiện xuất xứ, không có ngày sản xuất và hạn sử dụng gây ảnh hưởng trực tiếp sức khỏe người tiêu dùng.

Tại thủ đô Hà Nội, Ban Chỉ đạo 389 cũng ghi nhận, hàng giả, hàng nhái ngày càng tinh vi: từ giày dép, túi xách đến thực phẩm chức năng đều được đóng gói, dán tem gần như giống hệt sản phẩm thật. Nhiều đối tượng chuyển mạnh sang bán hàng qua Facebook, TikTok, các sàn thương mại điện tử, khiến việc phát hiện trở nên khó khăn. Việc thiếu kho bảo quản tang vật, giám định chưa đồng bộ càng làm áp lực quản lý thêm nặng nề.

Lỗ hổng kiểm duyệt, trách nhiệm sàn và bài toán bảo vệ người tiêu dùng

Hệ thống đánh giá vốn được xem là “kim chỉ nam” cho người mua hiện cũng bị thao túng tràn lan với review ảo, đánh giá thuê, gói “tăng sao uy tín” và thậm chí hình ảnh tạo bằng AI. Điều này khiến người tiêu dùng khó phân biệt thật – giả. Nhiều shop còn sử dụng dịch vụ “đẩy đánh giá tích cực” để tăng hiển thị thay vì đầu tư chất lượng.

Trong khi đó, tốc độ kiểm duyệt hiện không theo kịp sự bùng nổ sản phẩm. Một sàn lớn có thể chứa hàng chục triệu mặt hàng, khiến việc rà quét thủ công bất khả thi. Thuật toán lọc vi phạm dễ bị qua mặt bằng cách đổi tên sản phẩm, dùng ký hiệu viết tắt hoặc cụm từ mơ hồ như “hàng công ty”, “xách tay chính ngạch”. Kết quả là hàng giả có thể bán hàng nghìn đơn trước khi bị phát hiện.

Thực tế cho thấy các sàn TMĐT đang là bên thu lợi lớn nhờ phí bán hàng, quảng cáo, vận chuyển và lưu kho, nhưng trách nhiệm khi xảy ra tranh chấp lại chưa tương xứng. Người mua phải tự thu thập bằng chứng, làm theo quy trình hoàn tiền phức tạp và nhiều trường hợp vẫn bị từ chối.

Ngược lại, người bán vi phạm lại dễ dàng “biến mất”: xóa tài khoản, đổi tên shop hoặc lập gian hàng mới chỉ trong vài phút. Hậu quả họ phải chịu thường không đáng kể, khiến nhóm này trở nên “an toàn” nhất trong hệ sinh thái số, còn người tiêu dùng thì không biết “kêu ai”. Không chỉ trường hợp “mua rẻ thất vọng”, rủi ro xảy ra cả khi người mua chi tiền cho hàng được quảng cáo là chất lượng cao.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân nhận định, phần lớn doanh nghiệp không bán hàng giả, nhưng vẫn tồn tại một số trường hợp hàng kém chất lượng, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Công tác chống hàng giả cần được triển khai thường xuyên, từ hoàn thiện pháp luật đến tăng cường thanh tra.

Bộ Công Thương đang trình dự thảo Luật TMĐT mới, quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể trên sàn. Theo quy định, chủ sàn phải kiểm soát nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa, yêu cầu hóa đơn, chứng từ hợp lệ, giám sát quá trình giao nhận và bồi thường khi người tiêu dùng bị thiệt hại. Nếu phát hiện hàng giả, trong vòng 24 giờ phải yêu cầu dỡ gian hàng vi phạm.

Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân nhấn mạnh cần “tấn công mạnh vào gốc rễ”, không chỉ dừng ở việc gỡ gian hàng mà phải triệt phá kho hàng, cơ sở sản xuất hàng giả để xử lý tận nguồn.

Rõ ràng, bảo vệ người tiêu dùng trên sàn TMĐT không thể chỉ bằng truyền thông, mà đòi hỏi hệ thống quy định chặt chẽ, trách nhiệm cụ thể cho từng bên. Các sàn cần tăng cường kiểm duyệt, minh bạch thông tin sản phẩm và phối hợp với lực lượng chức năng. Người bán phải đảm bảo nguồn gốc – chất lượng, minh bạch thông tin và tuân thủ quy định. Người tiêu dùng cần nâng cao cảnh giác, chủ động phản ánh vi phạm. Khi tất cả cùng hành động có trách nhiệm và minh bạch, niềm tin trong mua sắm trực tuyến mới được củng cố, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của TMĐT trong tương lai.

An Dương (T/h)