Hàng nhái tràn lan trên sàn thương mại điện tử: Người tiêu dùng đang bị ‘đánh lừa’ thế nào?

Hàng loạt vụ triệt phá các đường dây sản xuất, buôn bán sữa giả, mỹ phẩm nhái, thực phẩm nhập lậu quy mô lớn gần đây đã cho thấy thực trạng đáng báo động: các sàn thương mại điện tử đang trở thành nơi ẩn náu lý tưởng cho hàng giả, hàng nhái hoành hành. Chỉ với vài thao tác đơn giản, người tiêu dùng có thể dễ dàng tìm thấy vô số sản phẩm mang nhãn hiệu nổi tiếng với mức giá rẻ đến khó tin trên các sàn TMĐT.

Tuy nhiên, nhiều sản phẩm trong số đó thực chất là hàng kém chất lượng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, thậm chí không rõ nguồn gốc. Theo phản ánh từ người dùng, không ít sản phẩm được quảng cáo là hàng chính hãng nhưng khi nhận lại là hàng nhái, hàng “made in China” trôi nổi.

Điển hình, các sản phẩm sạc, cáp điện thoại chỉ có giá từ 19.000 – 20.000 đồng, ốp lưng Spigen rao bán chỉ hơn 100.000 đồng, thấp hơn nhiều lần giá chính hãng. Đồng hồ Orient Sun & Moon Gen 4 chính hãng giá hơn 5 triệu đồng nhưng trên Shopee có shop bán với giá chỉ 680.000 đồng, dù vẫn sử dụng hình ảnh thật để quảng bá.

Tình trạng tương tự cũng xảy ra với mặt hàng thời trang như giày Adidas Ultraboost, túi xách, áo quần gắn nhãn hiệu LV, Dior, Gucci, được biến tấu tên gọi và bán với giá rẻ bất thường. Điều này không chỉ đánh lừa người tiêu dùng mà còn làm méo mó thị trường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp.

Một trong những mặt hàng bị làm giả khá nhiều thời gian gần đây là nước yến. Khảo sát trên TikTok Shop, Shopee và Lazada cho thấy hàng loạt sản phẩm nước yến được quảng cáo là “cao cấp” nhưng giá chỉ vài chục nghìn đồng mỗi hộp. Điển hình là sản phẩm được quảng cáo chứa 35% yến tươi với giá chỉ 99.000 đồng cho bộ 6 hũ, trong khi sản phẩm tương tự của các doanh nghiệp uy tín có giá gấp 3 lần.

Giày "thương hiệu" Adidas rao bán 495.000 đồng trên TikTok Shop trong khi giá hàng chính hãng hơn 3 triệu đồng.

Ông Nguyễn Mạnh Thắng, Giám đốc chi nhánh miền Bắc Công ty Yến sào Khánh Hòa cảnh báo, phần lớn sản phẩm yến trên sàn TMĐT hiện nay là hàng giả hoặc hàng gia công giá rẻ, với tỷ lệ yến thật gần như bằng không. Theo ông Thắng, để sản xuất một hũ nước yến chất lượng, chi phí ít nhất từ 38.000 – 40.000 đồng, trong khi hàng giả chỉ bán với giá 10.000 đồng thì không thể nào có nguyên liệu thật.

Ông cho biết, nhiều doanh nghiệp trong ngành đã thử mua sản phẩm quảng cáo 35% yến tươi đi kiểm định, kết quả cho thấy tỷ lệ chưa tới 1%.

Việc các sàn thương mại điện tử cho phép những sản phẩm như vậy lưu hành công khai khiến doanh nghiệp chân chính bị ảnh hưởng nặng nề, đồng thời đẩy người tiêu dùng vào nguy cơ mua phải hàng kém chất lượng, gây hại cho sức khỏe.

Điều đáng nói là trong khi các cửa hàng truyền thống bị phát hiện bán hàng giả sẽ bị tịch thu hàng hóa, xử phạt nghiêm khắc thì trên sàn TMĐT, người bán chỉ bị yêu cầu gỡ sản phẩm xuống, không có biện pháp xử lý triệt để hay tịch thu hàng hóa, gây ra sự bất công rõ rệt.

Theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc Công ty Luật TGS, thực trạng buôn bán hàng giả trên sàn TMĐT hiện nay đang bộc lộ lỗ hổng trong cơ chế giám sát. Nhiều vụ án gần đây cho thấy các sản phẩm giả như mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thậm chí cả thuốc chữa bệnh được tiêu thụ dễ dàng qua các nền tảng số. Đáng chú ý là vụ việc Công an tỉnh Bắc Giang triệt phá đường dây sản xuất mỹ phẩm giả, bán hơn 100.000 đơn hàng qua TikTok và Shopee, cho thấy mức độ tinh vi và quy mô của hành vi vi phạm.

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 có hiệu lực từ 1/7/2024 quy định rõ trách nhiệm của các sàn TMĐT trong việc kiểm tra, xác thực thông tin người bán, gỡ bỏ sản phẩm vi phạm, cung cấp dữ liệu truy xuất nguồn gốc hàng hóa và cảnh báo rủi ro cho người tiêu dùng. Ngoài ra, Nghị định 52/2013/NĐ-CP và Nghị định 85/2021/NĐ-CP cũng yêu cầu các sàn phải có cơ chế phát hiện, ngăn chặn hàng giả và chịu trách nhiệm liên đới nếu để hàng hóa vi phạm lưu hành. Trong trường hợp để hàng giả tồn tại kéo dài, gây thiệt hại cho người tiêu dùng, sàn TMĐT có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP, thậm chí bị xử lý nếu tiếp tay cho hành vi gian lận thương mại.

Luật sư Tuấn nhấn mạnh, để kiểm soát tình trạng này cần áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, định danh điện tử người bán và sử dụng phần mềm kỹ thuật để phát hiện hành vi gian lận. Đồng thời, người tiêu dùng cần nâng cao cảnh giác, ưu tiên chọn sản phẩm có chứng nhận chất lượng và chủ động phản ánh khi phát hiện vi phạm.

Hàng giả trên sàn thương mại điện tử không còn là vấn đề nhỏ lẻ mà đã trở thành thách thức quản lý. Sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của cơ quan chức năng, các nền tảng TMĐT và người tiêu dùng sẽ là chìa khóa để thiết lập môi trường kinh doanh minh bạch, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và doanh nghiệp chân chính.

Tiểu Hiền