Khi làng nghề áp dụng Kaizen, tăng năng suất và thay đổi văn hóa lao động

Nâng năng suất từ những thay đổi nhỏ

Kaizen trong tiếng Nhật, có nghĩa là “cải tiến liên tục”. Phương pháp này khuyến khích mọi thành viên trong tổ chức cùng tham gia phát hiện vấn đề và đề xuất giải pháp để công việc tốt hơn mỗi ngày. Mục tiêu mà Kaizen hướng tới trong hoạt động sản xuất là “tích tiểu thành đại”, vì vậy thường tập trung từ những cải tiến nhỏ lặp lại thường xuyên sẽ tạo nên thay đổi lớn về năng suất và chất lượng.

Triết lý ấy đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh các làng nghề Việt Nam ngày nay, nhất là khi công nghệ, chuyển đổi số đang có tác động sâu rộng đến từng lĩnh vực, ngành nghề. Nhiều hộ kinh doanh làng nghề cũng đang nỗ lực tìm kiếm con đường phát triển giữa áp lực cạnh tranh gay gắt.

Hiện nay, phần lớn các cơ sở sản xuất trong làng nghề hiện vẫn có quy mô nhỏ, nguồn vốn hạn hẹp và trình độ quản lý còn nhiều bất cập. Việc áp dụng các mô hình cải tiến hiện đại thường đòi hỏi chi phí cao và nguồn nhân lực được đào tạo bài bản, điều không dễ đáp ứng đối với mô hình kinh doanh sản xuất này.

Chính vì vậy, Kaizen đang được xem là phương pháp phù hợp và khả thi: không cần đầu tư lớn, không yêu cầu công nghệ phức tạp, mà bắt đầu từ những việc giản đơn như sắp xếp lại công cụ, điều chỉnh thao tác, loại bỏ lãng phí hay cải thiện môi trường làm việc. Chỉ cần thay đổi tư duy “hôm nay làm tốt hơn hôm qua một chút”, các làng nghề đã có thể khởi đầu hành trình nâng cao năng suất theo cách bền vững và tự nhiên nhất.

Kaizen tác động đến từng thay đổi nhỏ trong sản xuất làng nghề truyền thống 

Ngoài ra, một thách thức lớn của các làng nghề là chất lượng lao động không đồng đều, trình độ kỹ năng và ý thức kỷ luật còn hạn chế. Tình trạng lao động thời vụ, nhảy việc khiến việc áp dụng các mô hình quản trị tiên tiến trở nên khó khăn. Trong bối cảnh đó, Kaizen được xem là giải pháp thực tiễn vì không đòi hỏi trình độ chuyên môn cao hay nguồn vốn đầu tư lớn, mà chủ yếu dựa vào tinh thần cải tiến của người lao động.

Bên cạnh đó, các làng nghề có lợi thế đặc thù là tính cộng đồng cao. Khi một cơ sở áp dụng Kaizen thành công, kinh nghiệm và mô hình có thể nhanh chóng lan tỏa sang các cơ sở khác trong cùng khu vực. Cách làm này không chỉ giúp tăng năng suất riêng lẻ mà còn góp phần tạo nên “văn hóa cải tiến” chung của cả làng nghề – yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh của cụm sản xuất truyền thống.

Những giá trị vô hình và hữu hình

Về mặt hữu hình, việc áp dụng Kaizen mang lại những cải thiện rõ rệt trong hoạt động sản xuất của các làng nghề. Nhờ tinh thần “cải tiến liên tục”, các cơ sở có thể từng bước giảm thiểu lãng phí, tối ưu quy trình và nâng cao chất lượng sản phẩm mà không cần nguồn vốn đầu tư lớn.

Chỉ với những thay đổi nhỏ như: sắp xếp lại nơi làm việc gọn gàng, chuẩn hóa thao tác thủ công hay phát hiện và xử lý lỗi sớm, các hộ sản xuất đã có thể tiết kiệm đáng kể thời gian, nguyên vật liệu và công sức. Đây chính là cách tiếp cận thực tế, phù hợp với đặc thù sản xuất nhỏ lẻ, phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm và lao động thủ công của các làng nghề hiện nay.

Không chỉ dừng lại ở hiệu quả vật chất, Kaizen còn đem lại giá trị vô hình nhưng bền vững: đó là sự thay đổi trong tư duy và văn hóa lao động. Khi các thành viên cùng được khuyến khích đóng góp ý tưởng cải tiến, họ trở nên chủ động hơn, sáng tạo hơn và gắn bó hơn với công việc và tự hào về sản phẩm của mình.

Trong môi trường làng nghề, nơi tính cộng đồng và tinh thần hợp tác là yếu tố đặc trưng để tăng hiệu suất lao động, Kaizen sẽ góp phần hình thành tinh thần làm việc nhóm, khơi dậy ý thức trách nhiệm và tạo nên sự đồng thuận trong mục tiêu nâng cao năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm. Chính sự chuyển biến tích cực đó là nền tảng để các làng nghề Việt Nam không chỉ duy trì bản sắc truyền thống mà còn phát triển bền vững trong thời kỳ cạnh tranh và hội nhập sâu rộng.

Bảo Linh