Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yếu tố then chốt tạo nên lợi thế cạnh tranh vượt trội

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị được ban hành với tầm nhìn chiến lược: coi KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là ba trụ cột trung tâm trong tiến trình phát triển đất nước. Theo đó, KH&CN là nền tảng tạo ra tri thức và công cụ mới, đổi mới sáng tạo là động lực chuyển hóa tri thức thành giải pháp, còn chuyển đổi số là công cụ giúp tăng hiệu suất và sức cạnh tranh.

 Dây chuyền sản xuất linh kiện điện tử ứng dụng công nghệ cao tại khu công nghiệp.

Lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định, dựa trên tinh thần Nghị quyết 57, hai mục tiêu then chốt được đặt ra là tăng trưởng GDP nhanh và bền vững, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thu nhập cao vào năm 2045. Để đạt được điều đó, cần phát huy sức mạnh tổng hợp của ba trụ cột nói trên trong mọi lĩnh vực, từ sản xuất công nghiệp đến nông nghiệp, dịch vụ và quản trị nhà nước.

Tại Quảng Ninh, KH&CN và đổi mới sáng tạo đang trở thành đòn bẩy chiến lược giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, tạo lợi thế cạnh tranh vững chắc trong hội nhập quốc tế. UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 203/KH-UBND (năm 2020) về thực hiện Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2021-2030.

Sở KH&CN Quảng Ninh thông qua Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đã triển khai nhiều mô hình điểm, hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 9001:2015, HACCP, ISO 22000 và các công cụ cải tiến 5S. Các mô hình này không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu quy trình mà còn thay đổi tư duy quản trị theo hướng hiện đại, lấy chất lượng làm trọng tâm.

Công ty Cổ phần Sữa An Sinh là một trong những ví dụ điển hình. Sau khi được hỗ trợ áp dụng ISO 9001 và HACCP, kết hợp 5S trong sản xuất, tỷ lệ sản phẩm hỏng giảm còn 0,1%/tháng, sản phẩm sữa tươi thanh trùng đạt chứng nhận OCOP 3 sao. Ông Ngô Quang Ninh – Giám đốc Công ty chia sẻ: “Việc áp dụng hệ thống quản lý tiên tiến giúp chúng tôi kiểm soát được mối nguy trong sản xuất, đảm bảo chất lượng sản phẩm ổn định, giao hàng đúng tiến độ và tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp hơn.”

Kiểm tra chất lượng sản phẩm sữa trước khi đóng gói tại nhà máy chế biến thực phẩm.

Tương tự, Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Thủy sản Quảng Ninh cũng được hỗ trợ triển khai ISO 22000 và cải tiến dây chuyền sản xuất, giúp tăng hiệu suất lao động 15%, nâng cao uy tín với đối tác quốc tế. Ông Đỗ Quang Sáng – Chủ tịch HĐQT công ty cho biết, “nhờ áp dụng hệ thống quản lý chất lượng tích hợp, chúng tôi đã rút ngắn thời gian xử lý, nâng cao năng suất và ý thức quản lý an toàn thực phẩm của người lao động.”

Không chỉ dừng ở đó, Quảng Ninh còn khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong chế biến sâu, tăng giá trị sản phẩm. Công ty CP Mắc ca Yên Tử đã ứng dụng công nghệ sấy lạnh và rang hồng ngoại, giúp hạt mắc ca đạt chất lượng cao hơn, kéo dài thời gian bảo quản. Công ty CP XNK Thủy sản Quảng Ninh cải tiến công nghệ IQF cho cá thu saba, rút ngắn thời gian chế biến mỗi lô hàng từ 3,5 ngày xuống còn 3 ngày và tăng tỷ lệ thành phẩm đạt chuẩn.

Đổi mới sáng tạo được xem là “trái tim” của tăng trưởng trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu. Theo tinh thần Nghị quyết 57, mục tiêu đến năm 2030 có 40% doanh nghiệp Việt Nam có hoạt động đổi mới sáng tạo, tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao như phần mềm trí tuệ nhân tạo (AI), giải pháp công nghệ thông minh, vật liệu xanh...

Quảng Ninh là một trong những địa phương tiên phong thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo, thông qua hỗ trợ doanh nghiệp KH&CN, khuyến khích nghiên cứu, cải tiến sản phẩm và mô hình quản trị. Cùng với đó, tỉnh đẩy mạnh chuyển đổi số trong sản xuất, thương mại và dịch vụ, giúp doanh nghiệp tiết giảm 15-20% chi phí vận hành, nâng cao hiệu quả và khả năng tiếp cận thị trường quốc tế.

Chính quyền tỉnh cũng cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư kinh doanh, kiên quyết loại bỏ chi phí không chính thức, thúc đẩy Trung tâm phục vụ hành chính công vận hành minh bạch, hiệu quả. Nhờ đó, Quảng Ninh nhiều năm liên tiếp dẫn đầu cả nước về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), trở thành “điểm đến” hấp dẫn cho các nhà đầu tư công nghệ cao.

Không chỉ Quảng Ninh, tỉnh Sơn La cũng đang triển khai mạnh mẽ Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2021–2030. Theo Kế hoạch số 116/KH-UBND ngày 28/4/2021, tỉnh tập trung vào ứng dụng KH&CN, đổi mới quy trình sản xuất và xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Đến nay, Sơn La đã hỗ trợ 29 doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu chuyển đổi hệ thống quản lý chất lượng theo TCVN ISO 9001:2015, cùng nhiều doanh nghiệp nông nghiệp đạt chứng nhận VietGAHP, ISO 9001. Tiêu biểu, Công ty TNHH MTV Đạt Thủy (xã Cò Nòi) được hỗ trợ 300 triệu đồng vốn khuyến công quốc gia đầu tư dây chuyền sấy đa năng, giúp công suất đạt 7,5 tấn nguyên liệu/mẻ, sản phẩm long nhãn và mắc ca sấy được công nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia năm 2023.

Tỉnh cũng chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, với hơn 100 lượt học viên được tập huấn về 5S, Kaizen, ISO và quản trị năng suất. Đây là lực lượng nòng cốt giúp doanh nghiệp địa phương tiếp cận hiệu quả các công cụ cải tiến, từng bước chuyển sang sản xuất thông minh, năng suất xanh.

Dù còn gặp khó khăn do quy mô doanh nghiệp nhỏ, hạn chế về vốn và nhân lực, Sơn La vẫn kiên định mục tiêu đến năm 2025 có 32 doanh nghiệp áp dụng hệ thống quản lý tiên tiến, hướng tới giai đoạn 2026–2030 sẽ mở rộng sang ISO 14001, ISO 22000, GAP, nông nghiệp hữu cơ và truy xuất nguồn gốc số.

Theo TS. Nguyễn Đức Quyền – Học viện Cán bộ TP. Hồ Chí Minh, để hiện thực hóa mục tiêu Nghị quyết 57, Việt Nam cần đột phá trong cải cách thể chế, đầu tư cho KH&CN và nguồn nhân lực chất lượng cao. Ông nhấn mạnh: “Cần một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh, minh bạch và linh hoạt, khuyến khích sáng tạo, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, và tạo điều kiện cho doanh nghiệp bứt phá trong kỷ nguyên công nghiệp 4.0.”

Việc đầu tư vào con người – những chuyên gia, kỹ sư, nhà nghiên cứu có khả năng thích ứng nhanh với thay đổi công nghệ – là yếu tố then chốt giúp Việt Nam tận dụng cơ hội của thời đại số. Khi khoa học – công nghệ trở thành nền tảng, đổi mới sáng tạo là động lực, và chuyển đổi số là phương tiện, đất nước sẽ có đủ sức mạnh để bứt phá, hiện thực hóa khát vọng “Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, sáng tạo” vào giữa thế kỷ XXI.

Duy Trinh - Thành Long