Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo - Sức mạnh thúc đẩy quốc gia thịnh vượng

Trong bối cảnh thế giới bước vào kỷ nguyên số và cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, Việt Nam nhận thấy sự cần thiết phải thay đổi mô hình phát triển kinh tế. Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW, đặt trọng tâm vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như động lực trọng yếu, nhằm thúc đẩy tăng trưởng bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây được xem là bước ngoặt quan trọng trong chiến lược phát triển đất nước, đặt nền móng cho việc nâng cao năng suất lao động và giá trị gia tăng trong các ngành kinh tế.

Theo các chuyên gia, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là công cụ hỗ trợ mà là trung tâm của mô hình tăng trưởng mới. Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII nhấn mạnh: “Xác lập mô hình tăng trưởng mới với mục tiêu nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng và sức cạnh tranh của nền kinh tế; lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính; tạo ra sức sản xuất và phương thức sản xuất mới chất lượng cao”. Điều này đồng nghĩa với việc mỗi khi GDP tăng trưởng 10%, ít nhất 5% trong đó phải đóng góp từ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Ông Huỳnh Thành Đạt, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đặc biệt nhấn mạnh vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong bối cảnh phát triển hiện nay. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chủ đạo đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững; hiện thực hóa khát vọng đến năm 2045, Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao.

Nghị quyết đồng thời nhấn mạnh yêu cầu đổi mới tư duy, hoàn thiện thể chế, phát huy nguồn lực trí tuệ và sáng tạo của con người Việt Nam, coi đây là yếu tố then chốt để kiến tạo nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập sâu rộng.

Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là công cụ hỗ trợ mà là trung tâm của mô hình tăng trưởng mới. Ảnh minh họa

PGS. TS. Nguyễn Bá Chiến, Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công, nhấn mạnh: “Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà là yêu cầu tất yếu để Việt Nam hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Chúng ta cần tập trung xây dựng thể chế và chính sách đồng bộ để hỗ trợ khởi nghiệp, phát triển doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.” Ý kiến này phản ánh sự quan tâm đến việc tạo ra môi trường pháp lý và thể chế thuận lợi, nhằm thúc đẩy doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu mạnh dạn ứng dụng công nghệ mới.

Để thực hiện được điều này, vai trò dẫn dắt của Nhà nước là then chốt. Nhà nước cần chuyển từ chi ‘nhỏ giọt’ sang chi đầu tư mạnh mẽ cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; áp dụng cơ chế khoán chi, để lại kết quả nghiên cứu cho cơ sở nghiên cứu thương mại hóa, từ đó tạo ra nguồn lực tài chính bền vững cho nghiên cứu khoa học. Đây là bước đi nhằm biến các ý tưởng sáng tạo thành giá trị thực tế, đồng thời thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển.

Bên cạnh đó, GS. TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, khẳng định: “Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phải gắn liền với việc xây dựng con người và tổ chức có năng lực, tạo sức mạnh tổng hợp để đất nước phát triển bền vững". Quan điểm này nhấn mạnh tầm quan trọng của yếu tố con người trong quá trình chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, đặc biệt là đội ngũ lãnh đạo, quản lý và các nhà nghiên cứu.

Định hướng phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn cũng được nhấn mạnh. Việt Nam ưu tiên làm chủ công nghệ trong các ngành cơ khí chế tạo, luyện kim, vật liệu mới, công nghệ số, sinh học, đồng thời tập trung vào các ngành công nghiệp mới nổi như chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, robot tự động hóa, năng lượng tái tạo và công nghiệp lượng tử. Đây là cơ sở để đất nước đạt bước nhảy vọt trong sản xuất, tạo ra giá trị gia tăng cao và bảo đảm tăng trưởng bền vững.

Không chỉ dừng lại ở trong nước, Nghị quyết 57 còn đặt niềm tin vào nguồn lực người Việt ở nước ngoài. Với hơn 6 triệu người Việt sinh sống tại hơn 130 quốc gia, trong đó có hơn 600.000 trí thức, chuyên gia, việc tận dụng nguồn lực này được xem là “đi tắt đón đầu” để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Chuyên gia Lê Thị Hồng, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Việt Nam cho biết: “Sự kết nối giữa trí thức Việt Nam ở trong nước và kiều bào giúp truyền tải công nghệ, nâng cao năng lực nghiên cứu, mở ra cơ hội hợp tác quốc tế và thương mại hóa sản phẩm công nghệ.”

Chuyển đổi số cũng là trụ cột quan trọng trong mô hình tăng trưởng mới. Việt Nam đặt mục tiêu phát triển kinh tế số, nâng cao năng suất lao động và tạo ra giá trị gia tăng thông qua ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn. Nhà nước sẽ triển khai cơ chế ưu đãi cho các doanh nghiệp tiên phong trong chuyển đổi số, đồng thời xây dựng cơ sở hạ tầng dữ liệu thông minh để giám sát và đánh giá hiệu quả triển khai.

Một khía cạnh không kém phần quan trọng là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Nghị quyết 57 nhấn mạnh việc nâng cao năng lực nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ số cho sinh viên, nhà khoa học và chuyên gia. Giáo sư Trần Văn Tuấn, Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, chia sẻ: “Để tạo ra sức mạnh cạnh tranh bền vững, Việt Nam cần có đội ngũ nghiên cứu đủ năng lực ứng dụng công nghệ hiện đại, đồng thời gắn kết giữa đào tạo, nghiên cứu và sản xuất thực tế.”

Hệ thống giám sát và đánh giá cũng được coi là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả triển khai. Việc thu thập và phân tích dữ liệu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo giúp điều chỉnh chính sách kịp thời, từ đó tạo môi trường thuận lợi cho nghiên cứu và ứng dụng.

Có thể thấy, Nghị quyết số 57-NQ/TW là bước đi chiến lược, đưa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm trong mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam. Việc triển khai thành công Nghị quyết không chỉ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững, tạo nền tảng cho Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Với quyết tâm từ Nhà nước, sự đồng hành của doanh nghiệp và nguồn lực trí thức trong và ngoài nước, Việt Nam đang chuẩn bị bước vào một giai đoạn phát triển vượt bậc, nơi đổi mới sáng tạo không chỉ là khẩu hiệu mà trở thành sức mạnh thực tế thúc đẩy tăng trưởng bền vững và thịnh vượng quốc gia.

An Dương (T/h)