Kinh tế tuần hoàn: Thúc đẩy năng suất chất lượng doanh nghiệp Việt Nam

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chịu sức ép ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên và áp lực hội nhập, mô hình kinh tế tuần hoàn đang nổi lên như một xu hướng tất yếu. Tại Việt Nam, ngày càng nhiều doanh nghiệp nhận ra rằng việc áp dụng kinh tế tuần hoàn không chỉ là trách nhiệm môi trường mà còn là động lực trực tiếp thúc đẩy năng suất, chất lượng sản phẩm. Đây được coi là chìa khóa để phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh, đặc biệt trong các ngành sản xuất và xuất khẩu chủ lực.

Kinh tế tuần hoàn là mô hình kinh tế trong đó nguyên vật liệu và tài nguyên được sử dụng một cách tối ưu, tái sử dụng nhiều lần trong các chu trình sản xuất – tiêu dùng – tái chế. Thay vì sản xuất, tiêu dùng rồi thải bỏ như trong mô hình truyền thống, kinh tế tuần hoàn tạo ra vòng đời khép kín cho sản phẩm. Việc áp dụng mô hình này đã được nhiều doanh nghiệp Việt Nam thử nghiệm và triển khai thành công.

Một số ví dụ điển hình có thể kể đến như Heineken Việt Nam sử dụng vỏ trấu thay cho than để đun nấu, giúp giảm phát thải CO₂ và tiết kiệm chi phí năng lượng; hay doanh nghiệp dệt may như Vinatex tái chế vải vụn thành sợi, từ đó sản xuất ra các dòng sản phẩm thân thiện với môi trường.

Kinh tế tuần hoàn có tác động rất rõ ràng đến doanh nghiệp về vấn đề nâng cao năng suất.

Tác động đầu tiên và rõ ràng nhất của kinh tế tuần hoàn đối với doanh nghiệp chính là việc giảm chi phí đầu vào thông qua tái sử dụng nguyên vật liệu, tiết kiệm năng lượng và hạn chế lãng phí. Khi doanh nghiệp áp dụng các giải pháp tái chế và thu hồi tài nguyên, chi phí sản xuất được giảm đáng kể.

Không chỉ vậy, mô hình này còn giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, loại bỏ các công đoạn dư thừa và giảm thiểu thất thoát nguyên liệu. Nhờ đó, năng suất lao động và hiệu quả sử dụng tài nguyên nâng lên đáng kể.

Một yếu tố quan trọng khác là sự ổn định trong chuỗi cung ứng nguyên liệu. Trong bối cảnh giá nguyên liệu đầu vào trên thế giới liên tục biến động, việc sử dụng nguồn nguyên liệu tái chế hoặc tái sử dụng nội bộ giúp doanh nghiệp giảm phụ thuộc vào thị trường bên ngoài, từ đó tăng tính chủ động và khả năng thích ứng. Đặc biệt trong thời kỳ gián đoạn chuỗi cung ứng như đại dịch COVID-19, các doanh nghiệp đã có hệ thống thu hồi và tái chế nội bộ sẽ đối phó linh hoạt và hiệu quả hơn.

Bên cạnh năng suất, kinh tế tuần hoàn còn mang lại lợi ích rõ rệt về mặt chất lượng sản phẩm. Khi doanh nghiệp áp dụng quy trình kiểm soát nguyên vật liệu đầu vào chặt chẽ, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc và thiết kế sản phẩm theo hướng thân thiện môi trường, chất lượng sản phẩm cải thiện rõ rệt, đồng đều và ổn định hơn. Hơn nữa, các sản phẩm được sản xuất từ nguồn nguyên liệu tái chế hoặc theo quy trình sản xuất xanh sẽ dễ dàng đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe về môi trường, an toàn và sức khỏe của các thị trường xuất khẩu như EU, Mỹ hay Nhật Bản.

Nhờ kinh tế tuần hoàn nhiều doanh nghiệp đã định vị được giá trị thương hiệu. 

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp áp dụng kinh tế tuần hoàn đã gia tăng uy tín thương hiệu, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm và khả năng cạnh tranh. Việc được chứng nhận bởi tiêu chuẩn xanh, sản phẩm tái chế hay sản xuất bền vững giúp doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng hơn với đối tác và nhà phân phối toàn cầu đang ngày càng quan tâm đến các yếu tố ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị). Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà Việt Nam tham gia ngày càng chú trọng đến phát triển bền vững và trách nhiệm môi trường.

Không thể phủ nhận quá trình chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn vẫn còn nhiều thách thức, nhất là với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ tái chế, hệ thống phân loại rác thải, hay hạ tầng sản xuất sạch thường cao. Bên cạnh đó, nhận thức và trình độ chuyên môn về thiết kế sinh thái, quản lý chuỗi cung ứng tuần hoàn còn hạn chế. Ngoài ra, cơ chế chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp áp dụng kinh tế tuần hoàn hiện nay còn thiếu đồng bộ, đặc biệt trong việc tiếp cận nguồn vốn ưu đãi và hỗ trợ kỹ thuật.

Tuy vậy, nhiều tín hiệu tích cực từ phía Nhà nước và các tổ chức quốc tế đang mở ra cơ hội lớn để thúc đẩy chuyển đổi. Luật Bảo vệ Môi trường 2020, các chính sách về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) hay chương trình phát triển các khu công nghiệp sinh thái là những bước tiến rõ rệt.

Bên cạnh đó, hoạt động đào tạo, tư vấn, và liên kết giữa các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị đang được đẩy mạnh, giúp giảm chi phí và tăng hiệu quả triển khai.

Kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc nếu doanh nghiệp Việt Nam muốn phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sản phẩm và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Việc chuyển đổi mô hình này đòi hỏi sự đồng hành từ phía Nhà nước, sự chủ động của doanh nghiệp và sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan. Khi đó, kinh tế tuần hoàn sẽ thực sự trở thành đòn bẩy giúp doanh nghiệp Việt Nam gia tăng năng suất, nâng tầm chất lượng và tiến xa hơn trong thời đại kinh tế xanh và bền vững.

Nam Dương