Nâng cao năng suất giúp doanh nghiệp Việt tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu

Theo Cục Thống kê, lũy kế 7 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu cả nước đạt 262 tỷ USD, tăng 14,8% so với cùng kỳ. Riêng nhóm điện tử, máy tính và linh kiện đạt 56,7 tỷ USD, tăng 41,9%, nhiều doanh nghiệp ghi nhận tăng trưởng ở mức hai con số. Đằng sau kết quả này là sự góp sức đáng kể từ các chương trình cải tiến năng suất, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Việt Nam hiện đang được nhiều tập đoàn công nghệ lớn chú ý và từng bước dịch chuyển chuỗi cung ứng về nước, ưu tiên tìm kiếm nhà cung cấp tại chỗ để tăng tỷ lệ nội địa hóa. Điểm sáng là dòng vốn FDI đổ vào các lĩnh vực bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI). Đáng chú ý, Chính phủ Việt Nam và Tập đoàn Nvidia (Mỹ) vừa ký thỏa thuận hợp tác thành lập Trung tâm Nghiên cứu & Phát triển AI và Trung tâm Dữ liệu AI tại Việt Nam, cho thấy vị thế ngày càng hấp dẫn của Việt Nam trong bản đồ đầu tư toàn cầu.

 Công nhân tại một nhà máy điện tử đang vận hành dây chuyền sản xuất, tuân thủ quy trình kỹ thuật và tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt. Ảnh minh họa

Ngoài ra, những tên tuổi lớn như Apple hay Amazon dù chưa đầu tư trực tiếp nhưng vẫn chọn Việt Nam là nơi đặt hàng linh kiện, nguyên liệu, thiết bị đầu vào. Đây là cơ hội để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, như TS Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách nhận định, liên kết giữa doanh nghiệp nội địa và doanh nghiệp FDI còn hạn chế, chủ yếu tập trung ở ngành công nghệ thấp và trung bình. Việt Nam cũng xếp thứ 90/100 về trình độ công nghệ và đổi mới sáng tạo trong báo cáo chỉ số hiệu quả FDI của ASEAN, với đầu tư cho R&D mới đạt 0,2% GDP.

Theo TS Nguyễn Quốc Việt, để tận dụng cơ hội từ dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, cần chính sách tổng thể hỗ trợ doanh nghiệp trong nước kết nối với FDI, gồm ưu đãi lãi suất, hỗ trợ tài chính, đầu tư công nghệ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và hiệu quả quản trị. Đặc biệt, doanh nghiệp phải bảo đảm độ chính xác về thời gian giao hàng và chất lượng sản phẩm, yếu tố then chốt để giữ đơn hàng.

Từ kinh nghiệm thực tế khi đầu tư nhà máy sản xuất linh kiện hàng không tại KCN Đồng Văn III (HANSSIP), ông Masaru Onaga - CEO Công ty TNHH Onaga Việt Nam chỉ ra những vướng mắc mà doanh nghiệp nước ngoài thường gặp phải. Theo ông, thủ tục hành chính chưa đồng bộ, biểu mẫu hồ sơ chưa thống nhất và thiếu checklist rõ ràng khiến nhiều bộ hồ sơ bị trả lại, kéo dài thời gian và tăng chi phí. Thậm chí, có những hồ sơ đã được nhân viên thẩm định thông qua nhưng khi trình lên cấp trên lại bị từ chối, buộc doanh nghiệp phải làm lại từ đầu.

Về năng lực doanh nghiệp Việt, ông Onaga đánh giá cao trình độ kỹ thuật nhưng cho rằng họ gặp khó khăn khi đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe như AS9100 của ngành hàng không. Nguyên nhân là thiếu tài liệu tiêu chuẩn bằng tiếng Việt và chi phí chứng nhận cao. Ông đề xuất Chính phủ Việt Nam và Nhật Bản hợp tác xây dựng bộ quy trình chuẩn với biểu mẫu, checklist thống nhất; đơn giản hóa thủ tục để doanh nghiệp tự thực hiện; đồng thời hỗ trợ dịch thuật tiêu chuẩn quốc tế và trợ cấp một phần chi phí chứng nhận. “Với cơ chế hỗ trợ rõ ràng và hiệu quả, Việt Nam sẽ không chỉ là điểm đến hấp dẫn cho ngành sản xuất mà còn cho nhiều lĩnh vực khác”, ông nhấn mạnh.

Thực tế, các doanh nghiệp đã triển khai mạnh mẽ phong trào cải tiến năng suất. Bà Nguyễn Thị Huệ - Trưởng phòng Sản xuất Công ty CP Hanel PT cho biết, chỉ trong 6 tháng, đơn vị đã cải tiến 95% khâu công việc, nhờ áp dụng các sáng kiến tự động hóa và số hóa, góp phần tăng 30% đơn hàng so với cùng kỳ. Bà Đỗ Thị Thúy Hương - Ủy viên BCH Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam nhận định, nhiều doanh nghiệp đang chuyển mình mạnh mẽ, không chỉ xây dựng thương hiệu trong chuỗi cung ứng mà còn đưa sản phẩm hoàn thiện mang thương hiệu Việt Nam sang các thị trường khó tính như Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản và Bắc Âu.

Theo Nghị quyết số 226/NQ-CP ngày 5/8/2025 của Chính phủ, năm nay tăng trưởng GDP mục tiêu đạt 8,3-8,5%, xuất khẩu tăng 12%. Ngành điện tử, cùng với các lĩnh vực xuất khẩu chủ lực, đang chịu áp lực lớn nhưng cũng có nhiều cơ hội. Việc liên tục nâng cao năng suất không chỉ giúp đáp ứng mục tiêu trước mắt mà còn củng cố vị thế, đưa doanh nghiệp Việt tham gia sâu và bền vững hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Duy Trinh