Tác dụng phụ phổ biến và nghiêm trọng liên quan đến thuốc GLP-1RA điều trị tiểu đường và giảm cân

Tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường loại 2 đang tăng với tốc độ đáng kinh ngạc. Nhiều loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường loại 2 có tác dụng phụ không mong muốn là hạ đường huyết và tăng cân. Các chất chủ vận thụ thể peptide-1 giống glucagon (GLP-1) là một phương pháp tiếp cận độc đáo để điều trị bệnh tiểu đường, với những lợi ích vượt ra ngoài phạm vi kiểm soát glucose, bao gồm các tác động tích cực đến cân nặng, huyết áp, mức cholesterol và chức năng tế bào beta. 

Các tác dụng của chúng bao gồm tăng tiết insulin, giảm giải phóng glucagon, tăng cảm giác no và làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày. Các tác dụng phụ thường gặp nhất khi dùng liệu pháp GLP-1 bao gồm buồn nôn, nôn và phản ứng tại chỗ tiêm. Các cảnh báo và biện pháp phòng ngừa khác bao gồm viêm tụy và ung thư biểu mô tế bào tuyến giáp.

Cụ thể, DSCKII. Bùi Thị Ngọc Thực, Đơn vị Dược lâm sàng – Thông tin thuốc, Khoa Dược- Bệnh viện Bạch Mai dẫn thông tin cảnh báo từ cơ quan quản lý các sản phẩm Y tế Vương quốc Anh (MHRA), các thuốc đồng vận thụ thể GLP-1RA là một nhóm thuốc điều trị hiệu quả và an toàn khi được sử dụng trong chỉ định được cấp phép. Tuy nhiên, việc sử dụng nhóm thuốc này cũng có những nguy cơ giống như nhiều nhóm thuốc khác.

Cần thận trọng khi sử dụng thuốc GLP-1 để giảm cân cho người không béo phì. Ảnh minh họa

Cơ quan Quản lý Dược phẩm Anh (MHRA) đã nhận được các báo cáo ADR liên quan đến các tình huống đã nhập viện do xuất hiện biến cố bất lợi nghi ngờ do GLP-1RA khi sử dụng để giảm cân. Tình trạng mất nước nghiêm trọng sau khi gặp phản ứng thuốc có hại trên tiêu hóa đã được báo cáo, bao gồm cả những người bệnh có thể đã sử dụng các loại thuốc này để giảm cân nhưng không đủ các tiêu chuẩn kê đơn. Tuy nhiên, rất khó để xác nhận việc sử dụng thuốc không phù hợp hoặc không đúng từ dữ liệu báo cáo ADR.

Tính đến ngày 28/10/2024, MHRA đã nhận được 7228 báo cáo về các phản ứng có hại trên tiêu hóa phổ biến như buồn nôn, nôn và tiêu chảy liên quan đến GLP-1RA được chỉ định để kiểm soát cân nặng. Trong số các báo cáo này, 68 báo cáo về việc người bệnh phải nhập viện.

Ngoài ra cũng có báo cáo về việc sử dụng sai mục đích các thuốc GLP-1RA cho các chỉ định chưa được cấp phép như giảm cân thẩm mỹ. Báo cáo biến cố bất lợi nghi ngờ do thuốc GLP-1RA theo mẫu báo cáo phản ứng có hại của thuốc (ADR).

Thuốc GLP-1RA được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 và béo phì. Có 5 hoạt chất thuộc nhóm GLP-1RA hiện đang lưu hành tại Anh bao gồm dulaglutide, exenatide, liraglutide, lixisenatide, semaglutide. Wegovy (hoạt chất là semaglutide) được cấp phép với mục đích giảm nguy cơ mắc các biến cố tim mạch ở những người bệnh có tiền sử bệnh tim mạch. Mounjaro (hoạt chất là tirzepatide) là sự kết hợp của GLP-1RA với chất đồng vận thụ thể polypeptide hướng insulin phụ thuộc glucose (GIP RA).

Nhiều người quan tâm đến việc sử dụng các thuốc GLP-1RA để giảm cân. Các thuốc GLP-1RA được cấp phép để giảm cân hiệu quả trên những người bệnh béo phì (có BMI > 30 kg/m²) hoặc những người thừa cân (BMI > 27 kg/m²) có bệnh lý đi kèm liên quan đến cân nặng như bệnh tim mạch. Tại Anh, Saxenda (liraglutide), Wegovy (semaglutide) và Mounjaro (tirzepatide) là những sản phẩm GLP-1RA được cấp phép để kiểm soát cân nặng.

Tuy nhiên đã có bằng chứng và báo cáo về phản ứng có hại của nhóm thuốc này do sử dụng để kiểm soát cân nặng ngoài chỉ định được cấp phép. Lợi ích và nguy cơ khi sử dụng các loại thuốc này để giảm cân của những người không bị béo phì hoặc không thừa cân có bệnh đi kèm liên quan đến cân nặng vẫn chưa được nghiên cứu.

Thuốc có tác dụng phụ trên đường tiêu hóa thường xảy ra khi bắt đầu điều trị hoặc khi tăng liều. Ngoài ra thuốc còn có các tác dụng phụ nghiêm trọng nhưng ít gặp hơn bao gồm viêm tụy và rối loạn túi mật có thể xảy ra ở 1/100 đến 1/10.000 người bệnh tùy từng thuốc GLP-1RA.

Nguy cơ hạ đường huyết ở người bệnh không mắc đái tháo đường đã được đề cập trong tờ hướng dẫn sử dụng thuốc của Saxenda và Wegovy, là những loại thuốc được cấp phép để kiểm soát cân nặng; người bệnh cần được thông báo về các dấu hiệu và triệu chứng của hạ đường huyết và biện pháp cần thực hiện.

Do đó, khi điều trị bệnh nhân viên y tế nên thông báo cho người bệnh khi sử dụng lần đầu và khi tăng liều về tác dụng phụ phổ biến trên tiêu hóa có thể xuất hiện với tần suất trên 1/10 số người bệnh sử dụng. Những tác dụng phụ này thường không nghiêm trọng, nhưng đôi khi có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như mất nước cần phải nhập viện.

Người bệnh cũng nên được cảnh báo về nguy cơ thuốc GLP-1RA giả để giảm cân nếu không được kê đơn bởi các bác sĩ chuyên khoa và lưu ý về một số loại thuốc giả có chứa insulin đã được phát hiện trên thị trường.

An Dương