QCVN 01:2025/BYT về giới hạn tiếp xúc cho phép với 70 hóa chất tại nơi làm việc

Tác hại của hóa chất tại nơi làm việc hiểm họa âm thầm nhưng dai dẳng

Hóa chất là yếu tố không thể tránh khỏi trong nhiều ngành sản xuất như cơ khí, khai khoáng, giày da, dệt nhuộm, xây dựng, nông nghiệp hay công nghiệp chế biến. Tuy nhiên, thực trạng sử dụng và quản lý hóa chất ở nhiều nơi làm việc tại Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập, dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe người lao động.

Theo Bộ Y tế, nhiều bệnh nghề nghiệp xuất hiện do phơi nhiễm hóa chất độc hại như chì, thủy ngân, benzen, thuốc bảo vệ thực vật, dung môi công nghiệp… Đây là những chất có khả năng tấn công trực tiếp các cơ quan quan trọng như gan, thận, phổi, hệ thần kinh, hệ máu và hệ sinh sản. Bộ Y tế cảnh báo, phơi nhiễm lâu dài có thể gây ngộ độc mãn tính, tổn thương thần kinh, rối loạn nội tiết và tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư phổi, xoang mũi và ung thư máu.

Không chỉ gây độc tính toàn thân, nhiều hóa chất còn gây hại qua đường hô hấp khi người lao động hít phải bụi mịn, hơi dung môi hoặc khí độc. Báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) được Bộ Y tế công bố cho thấy, yếu tố hóa học là một trong các nguyên nhân hàng đầu của bệnh nghề nghiệp tại Việt Nam, đặc biệt là bệnh phổi nghề nghiệp, viêm phế quản mãn, hen nghề nghiệp và các chứng suy giảm chức năng hô hấp. Các bệnh này thường tiến triển âm thầm và chỉ được phát hiện khi đã nặng, gây suy giảm chất lượng sống và khả năng lao động.

Cần siết chặt các loại hóa chất theo quy chuẩn để đảm bảo môi trường làm việc an toàn. Ảnh minh họa

Một số hóa chất khác gây tác động mạnh đến da và niêm mạc, dẫn đến viêm da kích ứng, viêm da tiếp xúc hoặc nhiễm độc qua da. Đây là nhóm bệnh nghề nghiệp phổ biến ở những người làm trong môi trường sử dụng dung môi, chất tẩy rửa mạnh, chất xúc tác hoặc hóa chất công nghiệp.

Đáng lo ngại hơn, theo Cục An toàn Lao động, Việt Nam ghi nhận khoảng 1.500 ca bệnh nghề nghiệp mới mỗi năm, trong đó gần một nửa liên quan đến hóa chất và bụi độc hại. Con số này cho thấy mức độ ảnh hưởng rộng và dai dẳng của yếu tố hóa học đối với sức khỏe cộng đồng lao động.

Ngoài tác hại trực tiếp lên sức khỏe, hóa chất còn gây nguy cơ sự cố an toàn lao động. Bộ Công Thương cho biết, nhiều doanh nghiệp nhỏ vẫn chưa tuân thủ nghiêm quy định an toàn hóa chất như phân loại, dán nhãn, lưu trữ và xử lý. Việc thiếu nhận thức và thiếu kiểm soát khiến nguy cơ xảy ra cháy nổ, rò rỉ hóa chất độc hại rất cao, đe dọa cả môi trường và cộng đồng xung quanh.

Tác hại của hóa chất trong môi trường lao động vì vậy không chỉ là vấn đề sức khỏe cá nhân mà còn là thách thức về an toàn cộng đồng và phát triển bền vững. Đây chính là lý do các tiêu chuẩn kiểm soát hóa chất mới như QCVN 01:2025/BYT được ban hành nhằm giảm thiểu phơi nhiễm và bảo vệ người lao động.

Trước thực trạng này, việc ban hành hệ thống quy chuẩn mới để kiểm soát chặt chẽ mức độ phơi nhiễm hóa chất là cần thiết và cấp bách. Đây chính là lý do Bộ Y tế công bố Thông tư 09/2025/TT-BYT, ban hành kèm theo QCVN 01:2025/BYT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về giá trị giới hạn tiếp xúc cho phép đối với 70 yếu tố hóa học tại nơi làm việc, có hiệu lực từ 1/10/2025.

Tiêu chuẩn mới QCVN 01:2025/BYT siết phơi nhiễm 70 hóa chất độc hại tại nơi làm việc

Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 01:2025/BYT quy định giới hạn tiếp xúc tối đa (PEL) đối với 70 loại hóa chất phổ biến trong môi trường lao động, bao gồm dung môi hữu cơ, bụi khoáng, bụi kim loại, khí độc, hơi acid và các hóa chất công nghiệp nguy hiểm. Đây là danh mục rộng nhất từng được Bộ Y tế ban hành, bao trùm hầu hết các yếu tố gây bệnh nghề nghiệp thường gặp tại Việt Nam.

Mỗi hóa chất trong danh mục đều được quy định rõ hai mức giới hạn: Giới hạn trung bình 8 giờ (TWA) – mức nồng độ tối đa mà người lao động có thể tiếp xúc liên tục trong một ca làm việc, và Giới hạn tiếp xúc ngắn (STEL) – mức cho phép trong thời gian ngắn nhằm kiểm soát các tình huống phát thải đột ngột. Nhờ các giới hạn cụ thể này, doanh nghiệp có cơ sở kỹ thuật rõ ràng để đánh giá rủi ro, tổ chức kiểm tra môi trường lao động định kỳ và áp dụng các biện pháp giảm thiểu phơi nhiễm.

Quy chuẩn mới đồng thời thay thế phần lớn tiêu chuẩn trong Quyết định 3733/2002/QĐ-BYT, một văn bản đã áp dụng hơn 20 năm và không còn phù hợp với sự phát triển của khoa học – công nghệ hiện nay. Khác với tính “khuyến cáo” trước đây, QCVN 01:2025/BYT mang tính bắt buộc, là căn cứ để các cơ quan thanh tra an toàn lao động kiểm tra và xử phạt khi doanh nghiệp vi phạm.

Để tuân thủ quy chuẩn, các cơ sở sản xuất phải thực hiện quan trắc môi trường lao động định kỳ, đánh giá đúng mức phơi nhiễm của người lao động, cải thiện hệ thống thông gió, hút – lọc khí, bao che và cách ly nguồn phát thải, rút ngắn thời gian tiếp xúc, trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ, đồng thời huấn luyện an toàn hóa chất theo đúng quy trình. Việc không đáp ứng quy chuẩn không chỉ tiềm ẩn nguy cơ gây bệnh nghề nghiệp mà còn dẫn đến xử phạt, đình chỉ hoạt động hoặc buộc khắc phục theo quy định pháp luật.

Quan trọng hơn, QCVN 01:2025/BYT được xem là hàng rào bảo vệ sức khỏe người lao động, góp phần giảm thiểu bệnh nghề nghiệp, tạo môi trường làm việc an toàn, nâng cao chất lượng đời sống và củng cố năng suất lao động. Trong bối cảnh công nghiệp hóa nhanh và việc sử dụng hóa chất ngày càng phổ biến, việc áp dụng nghiêm ngặt quy chuẩn này là điều kiện cần để hướng tới một nền sản xuất bền vững, an toàn và nhân văn.

An Dương