Sinh viên trở thành đối tượng tội phạm mạng lợi dụng để thao túng, lôi kéo vào các đường dây phạm tội

Thời gian gần đây, dư luận xôn xao về vụ tiktoker Phó Đức Nam liên quan đến hơn 1.000 học sinh, sinh viên bị xử lý. Điển hình khác là vụ sinh viên N.T.G (Hà Nội) bị lừa đảo chiếm đoạt hơn 3 tỷ đồng. G. nhận cuộc gọi giả danh công an, bị cáo buộc liên quan đến vụ án hình sự và được yêu cầu phối hợp điều tra qua Zoom. Các đối tượng đã tạo dựng hiện trường giả, gửi công văn giả, đe dọa và yêu cầu G. giữ bí mật. Chúng còn cáo buộc G. bán thông tin cá nhân và yêu cầu nộp tiền để chứng minh vô tội, thậm chí hướng dẫn G. nói dối gia đình về "học bổng" để lấy tiền. Bằng nhiều thủ đoạn tâm lý, nhóm lừa đảo đã chiếm đoạt của G. hơn 3 tỷ đồng.

Vụ án đặt ra hồi chuông cảnh báo về những cạm bẫy lừa đảo được giăng sẵn trên không gian mạng. Chỉ một cú click chuột, một tài khoản ngân hàng được mượn, hay một lời mời gọi việc nhẹ lương cao cũng có thể đẩy sinh viên rơi vào vòng lao lý. 

Liên quan tới các vụ việc trên, Tiến sĩ Lê Xuân Thành, Trưởng phòng Phòng Công tác chính trị - sinh viên, Trường Đại học Mỏ - Địa chất cho biết, có 3 nguyên nhân chính khiến sinh viên dễ trở thành nạn nhân hoặc đồng phạm trong đường dây tội phạm công nghệ cao. Thứ nhất, sự phát triển bùng nổ của công nghệ và các đồng tiền mã hóa đã tạo ra một môi trường giao dịch sôi động nằm ngoài sự kiểm soát, quản lý của Nhà nước. Hàng loạt đồng tiền mới liên tục xuất hiện, ứng dụng công nghệ tiên tiến, thu hút ngày càng nhiều người tham gia với tổng giá trị giao dịch tăng mạnh.

Tội phạm mạng công nghệ cao đang nhắm vào những sinh viên để lôi kéo vào đường dây lừa đảo. Ảnh minh họa

Chính sự dễ dàng trong việc luân chuyển dòng tiền, cùng với những lời mời gọi “kiếm tiền nhanh”, “việc nhẹ lương cao” đã khiến không ít sinh viên lầm tưởng rằng có thể làm giàu mà không cần lao động chân chính. Ảo tưởng làm giàu dễ dàng này dần xóa nhòa đi ý thức cảnh giác và tinh thần phòng chống lừa đảo trong giới trẻ.

Thứ hai, nhiều sinh viên bị lôi kéo tham gia bởi bạn bè, tạo hiệu ứng lây lan trong nhóm. Có trên 40% số sinh viên trong vụ án Phó Đức Nam là do bạn bè rủ rê. Khi một người trong nhóm tham gia và thấy việc kiếm tiền dễ dàng, trước mắt chưa gặp thiệt hại, rủi ro gì về con người, tài sản và pháp lý, họ có xu hướng chia sẻ và giới thiệu cho người khác. Điều này không chỉ làm tăng số lượng nạn nhân mà còn khiến nhiều sinh viên vô tình trở thành đồng phạm trong đường dây lừa đảo công nghệ cao.

Thứ ba, mặc dù đã có nhiều hoạt động tuyên truyền, công tác tư tưởng từ phía nhà trường, nhưng mức độ tiếp nhận và nhận thức của một bộ phận sinh viên vẫn còn hạn chế. Nhiều bạn thiếu kỹ năng nhận diện rủi ro, chủ quan và không lường trước hậu quả pháp lý. Các bạn không nghĩ rằng hành vi của mình lại có thể bị xử lý hình sự, ảnh hưởng tới tương lai bản thân, gia đình và cả nhà trường.

Mặt khác, nhiều sinh viên với lối sống sống khép kín, ít chia sẻ, ít tương tác thực dễ trở thành “con mồi” mà nhóm tội phạm lừa đảo sử dụng công nghệ cao hướng đến.

Đồng quan điểm, Trưởng phòng Công tác học sinh – sinh viên, Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Thái Nguyên) chia sẻ rằng, một số nguyên nhân chính khiến sinh viên dễ trở thành nạn nhân hoặc đồng phạm trong các vụ việc liên quan đến tội phạm công nghệ cao xuất phát từ sự thiếu hiểu biết pháp lý, tâm lý cả tin và muốn làm giàu nhanh, cùng với hạn chế về trải nghiệm thực tiễn.

Nhiều bạn không nhận thức được rằng những hành vi tưởng chừng đơn giản như “giúp người khác rút tiền” hay “nhận chuyển khoản hộ” thực chất là vi phạm pháp luật. Trong khi đó, những lời mời gọi hấp dẫn lại thường đánh trúng vào nhu cầu tài chính hoặc mong muốn làm giàu nhanh của sinh viên, khiến các bạn dễ bị lừa gạt.

Đặc biệt, những sinh viên chưa từng va chạm với cuộc sống bên ngoài giảng đường thường thiếu khả năng nhận diện rủi ro và phản ứng kịp thời trước các tình huống lừa đảo. Do đó, việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật là cần thiết nhưng chưa đủ, để phòng ngừa hiệu quả, nhà trường cần chủ động lồng ghép đào tạo kỹ năng sống, kỹ năng pháp lý vào chương trình học và các hoạt động trải nghiệm, giúp sinh viên trang bị “hệ miễn dịch” vững chắc trước những chiêu trò tinh vi trên không gian mạng.

Tiến sĩ Bùi Anh Tú, Trưởng phòng Công tác học sinh – sinh viên, Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Thái Nguyên) cũng chia sẻ, trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, sinh viên đã có sự nhận thức khá tốt về những rủi ro trên không gian mạng. Tuy nhiên, do sự tinh vi ngày càng cao của các tổ chức lừa đảo với nhiều hình thức, thủ đoạn đa dạng, đặc biệt là qua mạng xã hội và ứng dụng công nghệ cao, vẫn còn một bộ phận sinh viên thiếu kinh nghiệm sống dễ bị dụ dỗ bởi những chiêu trò “việc nhẹ lương cao”, đa cấp trá hình, hay những hình thức tuyển cộng tác viên online,...

Tiến sĩ Bùi Anh Tú nhấn mạnh: “Ở thế giới số, mọi hành vi trực tuyến đều lưu lại dấu vết số và tồn tại vĩnh viễn. Chỉ một lần bất cẩn cũng có thể để lại hậu quả nghiêm trọng và lâu dài, ảnh hưởng đến cả danh dự lẫn trách nhiệm pháp lý. Khi sinh viên là nạn nhân, việc truyền thông và hỗ trợ không chỉ dừng lại ở mức cảnh báo. Các nội dung cần được cá nhân hóa, cập nhật thường xuyên và phù hợp với những mối đe dọa đang ngày càng đa dạng, tinh vi hơn.

Vì vậy, mỗi cá nhân phải luôn giữ sự tỉnh táo, không chia sẻ thông tin cá nhân một cách tùy tiện và không dễ dàng tin vào những lời hứa hẹn phi thực tế. Đặc biệt, khi gặp tình huống bất thường hoặc nghi ngờ bị lừa đảo, sinh viên nên chủ động báo cáo cho nhà trường, cơ quan chức năng hoặc tìm đến những người có kinh nghiệm để được hỗ trợ kịp thời. Sinh viên không bao giờ đơn độc, luôn có một hệ sinh thái học đường sẵn sàng đồng hành, lắng nghe và bảo vệ các bạn”.

Khuyến cáo về tình trạng này Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an) cũng cho biết, người dân nâng cao tinh thần cảnh giác, phòng ngừa tội phạm, tuyên truyền cho mọi người xung quanh biết về các thủ đoạn của tội phạm lừa đảo trên không gian mạng, phối hợp chặt chẽ với cơ quan Công an trong việc phòng ngừa, phát hiện, xử lý tội phạm.

An Dương (T/h)