Vay vốn bằng tài sản trí tuệ: Được ủng hộ dù còn nhiều khó khăn

Tài sản trí tuệ là loại tài sản dùng để thế chấp khá đặc biệt, vì thông thường, ngân hàng dựa trên những loại tài sản thế chấp là hữu hình như bất động sản, nhà xưởng, máy móc, hàng tồn kho, khoản tiền gửi hay các loại chứng khoán. 

Thông thường, nguồn tài trợ truyền thống từ ngân hàng hiếm khi đến được với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nếu tiếp cận được, những công ty này phải chấp nhận vay với giá cao, do ít có tài sản cố định có giá trị, nhất là công ty khởi nghiệp. Vì thế, sử dụng tài sản trí tuệ như một loại tài sản thế chấp cho các khoản vay ngân hàng có thể là giải pháp tìm vốn thay thế.

Tài sản trí tuệ là loại tài sản dùng để thế chấp khá đặc biệt

Ý tưởng về việc cho vay dựa trên tài sản thế chấp là tài sản trí tuệ đã bắt đầu manh nha tại Việt Nam. Phát biểu về vấn đề này, bà Nguyễn Xuân Thảo, Giáo sư Luật, Trường Luật McKinney, Đại học Tổng hợp Indiana (Mỹ), đồng thời là chuyên gia về giao dịch đảm bảo của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC), nói rằng việc sử dụng tài sản trí tuệ làm tài sản thế chấp cho những khoản vay đã xuất hiện từ lâu trên thế giới, nhưng ở Việt Nam thì còn rất hiếm và mức độ chưa đầy đủ.

Theo bà Thảo, cho vay theo hình thức này hoàn toàn có thể thành công ở Việt Nam nếu các ngân hàng thực sự quan tâm. “Các doanh nghiệp cũng cần hiểu được giá trị tài sản trí tuệ của mình trong bối cảnh khuôn khổ pháp luật liên quan dần được hoàn thiện”, bà nói thêm.

Trong khi đó, ông John Kinzer, một chuyên gia về tài trợ vốn có đảm bảo là tài sản trí tuệ, cho rằng: “Đối với những doanh nghiệp ở giai đoạn đầu phát triển, tài sản trí tuệ thường là tài sản đầu tiên và giá trị nhất. Đó cũng chính là giá trị cốt lõi của doanh nghiệp”. Các lĩnh vực kinh doanh có giá trị tài sản trí tuệ cao thường là phần mềm, internet, phần cứng, công nghệ y tế và công nghệ sạch.

Theo ông John, bên cạnh những loại tài sản đảm bảo khác, việc nhận thêm tài sản sở hữu trí tuệ sẽ là một giải pháp giúp ngân hàng giảm thiểu các khoản cho vay thua lỗ trong trường hợp kết quả hoạt động của doanh nghiệp không như mong đợi. Tuy vậy, cũng có không ít khó khăn liên quan đến hoạt động tài trợ vốn dựa trên tài sản trí tuệ.

Hoạt động tài trợ vốn dựa trên tài sản trí tuệ ở Việt Nam còn tồn tại nhiều khó khăn

Thứ nhất, rất khó định giá tài sản trí tuệ do tài sản trí tuệ không có tài sản tương đương trên thị trường. Thông thường, các nhà đầu tư vào tài sản trí tuệ nhắm đến thu nhập kỳ vọng trong tương lai, thay vì định giá dựa trên giá trị thị trường như các loại tài sản khác. Một sai lầm thường thấy là nhà đầu tư thường quá lạc quan vào sản phẩm, cho đến khi thị trường đánh giá lại.

Còn có nhiều dấu hỏi khác liên quan đến tài sản trí tuệ. Chẳng hạn, ai có quyền sở hữu tài sản? Loại tài sản này có được bảo hộ hay không? Khi nào tài sản trí tuệ đó phát sinh thu nhập? Lộ trình phát triển kinh doanh mà người vay đưa ra liệu có phi thực tế và thiếu khách quan?

Một trường hợp khác là vấn đề giám sát tài sản trí tuệ, như mã nguồn của các phần mềm, vì đôi khi chỉ thay một vài dòng lệnh trong số ngàn hàng dòng lệnh cũng đã có thể được cấp bản quyền khác. Và giống như những khoản cho vay khác ở ngân hàng, các khoản cho vay tài sản trí tuệ này cũng có nợ xấu, một khi ngân hàng định giá sai.

Dù có không ít thách thức, nhưng sản phẩm mới này có vẻ như đang nhận được nhiều sự ủng hộ. Đại diện cho Hiệp hội Ngân hàng, bà Trần Thị Hồng Hạnh, Tổng thư ký, cho biết các ngân hàng Việt Nam lẽ dĩ nhiên cần phải duy trì tính an toàn trong hoạt động, nhưng cũng nên tiếp cận với xu hướng mới và cung cấp các sản phẩm dịch vụ mới, trong đó có việc sử dụng tài sản trí tuệ để làm tài sản đảm bảo.

Dù còn nhiều thách thức, hoạt động tài trợ vốn dựa trên tài sản trí tuệ ngày càng nhận được sự ủng hộ

Còn theo ông Hồ Quang Huy, Phó Cục trưởng Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính và Theo dõi thi hành pháp luật, Bộ Tư pháp, các pháp luật liên quan đã được cung cấp đầy đủ để bảo vệ vấn đề cho vay dựa trên tài sản trí tuệ tại Việt Nam, bao gồm Bộ luật dân sự năm 2005, Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 và Luật chuyển giao công nghệ năm 2006 và những nghị định bổ sung sau này.

“Các ngân hàng được khuyến cáo cần giảm thiểu rủi ro và chú ý hơn đến các vấn đề như đăng ký sở hữu trí tuệ, mô tả tài sản thế chấp, định giá tài sản trí tuệ” ông Huy nói thêm.

Nguyễn Yên