Thị trường đồ chơi Trung thu: Thực trạng chất lượng và giải pháp quản lý

Đồ chơi nhập lậu - rủi ro khó lường

Khảo sát tại nhiều tuyến phố chuyên kinh doanh đồ chơi ở Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh cho thấy, một lượng lớn đồ chơi bày bán không có nhãn mác, không ghi nguồn gốc xuất xứ. Phần lớn chúng được nhập lậu từ Trung Quốc, giá rẻ, mẫu mã bắt mắt nhưng chứa nhiều nguy cơ về chất lượng và an toàn. Không ít sản phẩm bị phát hiện chứa chất độc hại, vật liệu dễ gãy, sắc nhọn có thể gây tổn thương cho trẻ.

Thực tế cho thấy, chỉ tính riêng cao điểm kiểm tra dịp Trung thu 2025, Chi cục Quản lý thị trường TP.Hà Nội đã thu giữ gần 3.000 sản phẩm đồ chơi không rõ nguồn gốc, có nhãn chữ nước ngoài và thiếu hóa đơn chứng từ. Đáng chú ý, ngày 23/9, Đội Quản lý thị trường số 1 kiểm tra hộ kinh doanh tại ngõ 196 phố Hồ Tùng Mậu, phát hiện 2.283 sản phẩm đồ chơi trẻ em do nước ngoài sản xuất, nhưng không giấy tờ chứng minh nguồn gốc. Đây là số hàng có dấu hiệu nhập lậu, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe trẻ nhỏ.

Tương tự, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu thương mại quốc tế Vũ Gia Phát (phường Xuân Phương) cũng vừa bị xử phạt 6 triệu đồng và buộc tiêu hủy toàn bộ số đồ chơi nhập ngoại không hóa đơn chứng từ, không đạt chuẩn an toàn. Đội Quản lý thị trường số 2 cũng phối hợp các lực lượng liên ngành tại phường Hoàn Kiếm và phường Hồng Hà kiểm tra 8 cơ sở kinh doanh, thu giữ gần 3.000 sản phẩm đồ chơi không nhãn mác, không rõ nguồn gốc, không ghi thành phần hay tiêu chuẩn chất lượng.

Không chỉ hiện diện tại các cửa hàng truyền thống, kênh thương mại điện tử và mạng xã hội cũng đang trở thành “điểm nóng” của đồ chơi nhập lậu. Người bán có thể dễ dàng rao hàng, giao dịch nhanh chóng, trong khi việc kiểm soát của cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn.

Giá rẻ, mẫu mã bắt mắt, quảng cáo “an toàn” nhưng không có chứng nhận hợp quy khiến nhiều phụ huynh lầm tưởng và vô tình tiếp tay cho đồ chơi không rõ nguồn gốc. Một số cửa hàng có ý thức đã giảm lượng hàng nhập khẩu, thay thế bằng sản phẩm truyền thống trong nước, tuy vậy, nguồn cung hàng lậu vẫn chiếm ưu thế bởi lợi nhuận cao, chi phí thuế, kiểm định thấp hơn nhiều so với hàng chính ngạch.

Thị trường đồ chơi dịp Trung thu phong phú nhưng phụ huynh cần cẩn trọng chất lượng. (Ảnh minh hoạ)

Siết chặt quản lý để bảo vệ trẻ nhỏ

Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp bách: cần hành lang pháp lý chặt chẽ và đủ mạnh để bảo vệ người tiêu dùng, làm trong sạch thị trường.

Hiện nay, hệ thống pháp luật Việt Nam đã có những quy định tương đối đầy đủ để kiểm soát thị trường. Luật Hải quan, Luật Quản lý thuế, Luật Quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa, cùng các nghị định về ghi nhãn hàng hóa và xử phạt hành chính trong lĩnh vực thương mại đều đã đề cập đến việc kiểm soát hàng nhập khẩu, chống buôn lậu, xử lý sản phẩm không đạt tiêu chuẩn. Riêng đối với đồ chơi trẻ em, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng ban hành quy chuẩn kỹ thuật bắt buộc để đảm bảo an toàn, từ chất liệu, hóa chất cho đến độ bền cơ học.

Ngoài ra, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sửa đổi năm 2023 cũng khẳng định quyền được bảo đảm an toàn và quyền được cung cấp thông tin chính xác khi lựa chọn sản phẩm. Các nghị định như 98/2020/NĐ-CP quy định rõ chế tài xử phạt, tịch thu hàng hóa vi phạm, thậm chí chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra nếu mức độ nghiêm trọng.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc áp dụng vẫn còn gặp nhiều thách thức. Lực lượng Quản lý thị trường còn mỏng, sự phối hợp liên ngành chưa thật sự đồng bộ, đặc biệt là khoảng trống trong kiểm soát hàng hóa trên môi trường mạng khiến hàng lậu dễ dàng len lỏi đến tay người tiêu dùng.

Để lấp đầy khoảng trống này, các chuyên gia cho rằng cần chế tài mạnh hơn về pháp lý. Trước hết, bổ sung quy định bắt buộc truy xuất nguồn gốc điện tử cho đồ chơi trẻ em, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra xuất xứ, chất lượng chỉ bằng một thao tác quét mã QR. Các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội cũng cần được ràng buộc trách nhiệm pháp lý, kiểm soát người bán và chịu liên đới nếu để hàng lậu lưu thông.

Đồng thời, mức xử phạt đối với hành vi buôn lậu, kinh doanh đồ chơi không an toàn cần được nâng lên đủ sức răn đe, đi kèm biện pháp công khai danh tính cơ sở vi phạm để tạo hiệu ứng cảnh báo xã hội. Song song với đó, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu chính ngạch nhằm giảm chi phí kiểm định, khuyến khích phát triển các sản phẩm an toàn, thay thế hàng lậu giá rẻ.

Đồ chơi trẻ em không chỉ là món quà giải trí mà còn gắn liền với sự phát triển thể chất, trí tuệ và nhân cách của trẻ. Một thị trường minh bạch và an toàn cần sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, sự chủ động của doanh nghiệp và hơn hết là ý thức của chính người tiêu dùng. Mỗi phụ huynh, mỗi người dân hãy tỉnh táo lựa chọn, nói không với hàng nhập lậu để Trung thu thực sự là niềm vui trọn vẹn, không còn tiềm ẩn mối nguy từ những món đồ chơi tưởng chừng vô hại.

Thanh Hiền