Tiềm ẩn nhiều nguy cơ với sản phẩm xử lý khí thải không đạt chuẩn

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm không khí tại các thành phố như Hà Nội và TP.HCM một phần được cho là đến từ khí thải phương tiện giao thông. Các chất độc hại như CO, HC, NOx hay bụi mịn PM từ ống xả xe cộ được ghi nhận là tác nhân gây suy giảm chất lượng không khí và tác động xấu tới sức khỏe cộng đồng. Vì vậy, nhiều chủ xe đã tìm hiểu và sử dụng các sản phẩm xử lý khí thải nhằm giảm phát thải, hy vọng đây là một giải pháp nhanh và hiệu quả.

Tuy nhiên, theo phản ánh từ thị trường và cảnh báo của các chuyên gia, phần lớn sản phẩm xử lý khí thải được bán trôi nổi hiện nay không được chứng nhận, thậm chí chưa bao giờ trải qua thử nghiệm kỹ thuật. Nhiều sản phẩm chỉ được quảng cáo bằng các cam kết mơ hồ, trong khi không có một chứng chỉ kiểm định nào kèm theo. Đây chính là nguyên nhân khiến chúng tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với động cơ và hệ thống xử lý khí thải của xe.

Việc lựa chọn sản phẩm không đạt chuẩn sẽ gây hại cho động cơ. 

Một trong những rủi ro nghiêm trọng nhất của việc dùng sản phẩm không đạt chuẩn là tác động trực tiếp đến hệ thống xử lý khí thải, đặc biệt là bộ chuyển đổi xúc tác và hệ thống SCR đối với xe sử dụng động cơ diesel. Các chuyên gia được trích dẫn từ bài viết trên Baomoi cho biết, nhiều sản phẩm kém chất lượng có thể gây tắc nghẽn kim phun, tụ cặn trong đường dẫn khí thải, làm giảm khả năng xử lý NOx, từ đó khiến xe rơi vào trạng thái báo lỗi và buộc phải kiểm tra, sửa chữa.

Không chỉ gây ảnh hưởng đến hiệu suất đốt cháy nhiên liệu, các dung dịch kém chất lượng còn có thể phá hủy cấu trúc xúc tác nếu chứa tạp chất hoặc không phù hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật. Khi đó, bộ chuyển đổi xúc tác có thể bị hỏng hoàn toàn. Điều này khiến chi phí sửa chữa không chỉ lớn hơn nhiều so với giá trị của sản phẩm xử lý khí thải mà còn gây gián đoạn quá trình sử dụng phương tiện.

Nghiêm trọng hơn, khi hệ thống xử lý khí thải bị tê liệt, khí thải độc hại phát ra môi trường tăng mạnh, trái ngược hoàn toàn với mục đích ban đầu của người sử dụng. Một số chuyên gia trong lĩnh vực cơ khí tại TP.HCM đã đánh giá thẳng thắn rằng: nhiều sản phẩm trôi nổi “hầu như không đem lại bất kỳ hiệu quả xử lý nào”, nhưng vẫn được tiêu thụ nhờ quảng cáo thổi phồng.

Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng dự thảo Quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông ở Việt Nam, đồng thời ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe mô tô, xe gắn máy lưu hành ở Việt Nam, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ.

Dự thảo mới nhất đề xuất lộ trình đến ngày 1-7-2026 không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1; từ ngày 1-1-2028 không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2; từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3 tại TP Hà Nội. Dự thảo cũng định hướng xây dựng hệ thống kiểm định khí thải phương tiện giao thông, kết nối dữ liệu phục vụ kiểm kê phát thải và quản lý.

Bên cạnh đó, Quyết định quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ cũng vừa được ban hành. Theo đó, xe ô tô sản xuất trước năm 1999 áp dụng Mức 1 từ ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành (1-3-2026).

Với xe ô tô sản xuất từ năm 1999 đến hết năm 2016 áp dụng Mức 2 từ ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành. Xe ô tô sản xuất từ năm 2017 đến hết năm 2021 áp dụng Mức 3 từ ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành.

Đối với xe ô tô sản xuất từ năm 2017 đến hết năm 2021 tham gia giao thông trên địa bàn TP Hà Nội và TP.HCM áp dụng Mức 4 từ ngày 1-1-2027.

Xe ô tô sản xuất từ năm 2022 áp dụng Mức 4 từ ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành, áp dụng Mức 5 từ ngày 1-1-2032. Đối với xe ô tô sản xuất từ năm 2022 tham gia giao thông trên địa bàn TP Hà Nội và TP.HCM áp dụng Mức 5 từ ngày 1-1-2028.

Ngoài ra, từ ngày 1-1-2029, xe ô tô tham gia giao thông trên địa bàn TP Hà Nội và TP.HCM phải đáp ứng quy định về khí thải từ Mức 2 trở lên.

Trong bối cảnh quy chuẩn ngày càng siết chặt, các sản phẩm xử lý khí thải bắt buộc phải có chứng nhận phù hợp tiêu chuẩn, rõ ràng về nguồn gốc xuất xứ và thông số kỹ thuật. Nếu không đáp ứng các yêu cầu này, sản phẩm không những không giúp phương tiện đạt chuẩn khí thải mà còn có thể làm tăng mức phát thải, dẫn đến nguy cơ vi phạm quy định khi kiểm định.

 Bảo Linh (t/h)