Tiềm ẩn nhiều rủi ro khi xuất khẩu cau sang thị trường Trung Quốc tăng mạnh

Theo báo cáo tổng hợp từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT), trong tháng 8/2024, xuất khẩu cau của Việt Nam đạt 9,28 triệu USD, tăng 1.240% so với cùng kỳ năm 2023. Lũy kế 8 tháng của năm 2024 đạt 21,2 triệu USD so với cùng kỳ năm ngoái, tăng 51,3%. Cau trở thành mặt hàng xuất khẩu đứng thứ 13 của Việt Nam trong 8 tháng qua; đứng trên cả hạt hạnh nhân, quả vải, macca và chôm chôm.

Theo Tridge, công ty hàng đầu của Hàn Quốc về phân tích dữ liệu ngành nông nghiệp và thực phẩm, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu cau chính của Việt Nam. Năm ngoái, Việt Nam xuất khẩu tổng giá trị 5,13 triệu USD (hơn 130 tỷ đồng) sang Trung Quốc. Tuy nhiên, sản lượng cau tại đảo Hải Nam của Trung Quốc năm nay đã giảm mạnh do dịch bệnh và bão, dẫn đến việc nước này tăng cường nhập khẩu cau từ Việt Nam. Giá cau tại Trung Quốc đã đạt đỉnh 270.000 đồng/kg vào giữa tháng 10, nhưng đã hạ nhiệt xuống còn 220.000 đồng/kg vào ngày 25/10.

Tại các huyện Nghĩa Hành và Sơn Tịnh (Quảng Ngãi), giá cau tươi hiện chỉ còn dao động khoảng 20.000 - 30.000 đồng/kg. Các thương lái thu mua cầm chừng và giá cả thay đổi theo ngày khiến nhiều người lo lắng. Những điểm thu mua cau dọc đường hạ bảng hiệu, đóng cổng ngừng mua.

Ở huyện Sơn Tây (Quảng Ngãi), nơi được mệnh danh là "xứ ngàn cau" với hơn 1.000 ha, tình trạng thu mua cũng bị chững lại. Một số đại lý cho biết, thương lái Trung Quốc hiện chỉ thu mua cau đẹp để sấy, trong khi phần lớn lò sấy đã tạm ngừng hoạt động do không còn đơn hàng từ Trung Quốc.

 Ảnh minh họa 

Cây cau phù hợp với khí hậu nhiệt đới, vốn có nguồn gốc Đông Nam Á nhưng hiện được trồng ở nhiều nước như Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Trung Quốc, Việt Nam... Cau gắn với tục ăn trầu như một truyền thống văn hóa.

Trong những năm qua, cây cau trở thành cây trồng cho thu nhập khá cao ở Tây Nguyên cũng như một số địa phương khác trong cả nước. Một số vựa thu mua cau cũng đầu tư chuyển từ chế biến thủ công sang máy móc hiện đại, công suất lớn.

Nước ta có những vùng chuyên trồng và chế biến cau lớn để xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Theo đó, loại quả này có những lúc giá chỉ 3.000-7.000 đồng/kg, nhưng khi Trung Quốc tăng cường nhập khẩu giá lại tăng phi mã lên tới 60.000-90.000 đồng/kg.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký VINAFRUIT, cho biết: "Cau chưa phải là mặt hàng xuất khẩu chính ngạch qua thị trường Trung Quốc. Hiện tại, sản phẩm mới chỉ xuất khẩu qua Trung Quốc theo hình thức trao đổi giữa cư dân biên giới. Chính vì vậy, sản phẩm này vẫn tiềm ẩn rủi ro."

Giá cau tươi bình thường phổ biến chỉ từ 20.000 - 30.000 đồng/kg. Lần sốt giá cau tươi gần nhất là vào tháng 9/2021, lên tới 70.000 đồng/kg. Ở thời điểm đó các chuyên gia, cơ quan chức năng cũng khuyến cáo người dân không nên chạy theo cơn sốt giá nhất thời vì sản phẩm chưa được phép xuất khẩu chính ngạch vào thị trường Trung Quốc.

Hiện, cau được sử dụng như một vị thuốc quý. Trong Đông y, cau là vị thuốc để chữa một số bệnh liên quan đến hệ tiêu hoá, ngăn ngừa thiếu máu, chữa dị ứng ngoài da, chống viêm họng và giữ ấm cơ thể... Ngoài ra, cau non còn được sử dụng để sản xuất kẹo và là nguyên liệu chế biến nhiều món ăn. Loại kẹo cau rất phổ biến ở Trung Quốc, đặc biệt là vùng lạnh nhờ có công dụng chống viêm họng và giữ ấm cơ thể.

Một số lưu ý khi xuất khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc 

Hiện mặt hàng nông sản, trái cây luôn chiếm tỷ trọng từ 70 - 80% cơ cấu mặt hàng xuất khẩu qua địa bàn tỉnh Lạng Sơn; tại phía Cửa khẩu Hữu Nghị Quan (Quảng Tây, Trung Quốc), lực lượng Hải quan Trung Quốc đang duy trì thực hiện kiểm hóa 100% đối với lô hàng những loại trái cây chưa được ký Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với hoa quả tươi của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc và xử lý nghiêm đối với các trường hợp bị phát hiện vi phạm qui định liên quan tới chất lượng hàng hóa nhập khẩu.

Để tiếp tục đảm bảo nông sản, trái cây của Việt Nam đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn, yêu cầu của thị trường Trung Quốc, hướng tới mở rộng quy mô xuất khẩu hàng hóa nông sản chất lượng cao Việt Nam sang thị trường Trung Quốc, Các doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cơ sở sản xuất, chế biến và xuất khẩu hàng nông sản, trái cây tươi qua các cửa khẩu phải nghiêm túc tuân thủ các yêu cầu, điều kiện, tiêu chuẩn chất lượng của hàng hóa về truy xuất nguồn gốc, kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm được Chính phủ Trung Quốc quy định; chủ động theo dõi, cập nhật những thay đổi mới trong qui định của thị trường nhập khẩu, thực hiện theo hướng dẫn của các cơ quan chức năng, cơ quan chuyên ngành để đảm bảo tiêu chuẩn an toàn và chất lượng sản phẩm xuất khẩu theo luật pháp của Trung Quốc.

Đồng thời tuân thủ các quy định về bảo quản, đóng gói, bao bì, nhãn mác... theo từng loại hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc; việc bảo quản trái cây tươi xuất khẩu phải đảm bảo chất lượng quả, không để lẫn hóa chất độc hại, mùi vị lạ... với trái cây tươi xuất khẩu; việc dán tem nhãn truy xuất nguồn gốc trên bao bì (thùng, kiện...) phải đảm bảo thông tin và nội dung theo yêu cầu; việc đóng gói đáp ứng qui định nhập khẩu, trong đó bao bì, vật liệu bao gói bằng gỗ được xử lý theo đúng tiêu chuẩn ISPM 15; chủ động cập nhật, tuân thủ những thay đổi trong qui định, yêu cầu về bảo quản, đóng gói... của thị trường nhập khẩu.

Khánh Mai (t/h)