Tội phạm mạng lợi dụng trí tuệ nhân tạo gia tăng

Theo ông Nguyễn Minh Chính - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, nguyên Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), AI hiện được ứng dụng mạnh mẽ trong dịch vụ công, y tế, ngân hàng, giáo dục, công nghiệp và đô thị thông minh. Nếu khai thác hiệu quả, công nghệ này có thể đóng góp hơn 12% GDP Việt Nam vào năm 2030, tương đương gần 80 tỷ USD.

Tuy nhiên, song hành với lợi ích là nguy cơ bị tội phạm mạng lợi dụng để tạo mã độc, giả mạo giọng nói, khuôn mặt, văn bản nhằm lừa đảo, xâm nhập dữ liệu và gây bất ổn xã hội.

Tấn công bằng AI có tỉ lệ thành công tới 70%, vượt xa phương thức thủ công 47,6%. Ảnh minh họa

Báo cáo cho thấy năm 2024 ghi nhận 40.000 lỗ hổng mới, hơn 1,7 tỷ thông tin định danh bị rò rỉ cùng mức tăng 600% các cuộc tấn công dùng AI. Ông Nguyễn Quang Hoàng - Trưởng ban tổ chức tập trận Liên minh An toàn Thông tin CYSEEX, Giám đốc An ninh thông tin Công ty Cổ phần MISA, cho biết tấn công bằng AI có tỷ lệ thành công tới 70%, cao hơn hẳn 47,6% của phương thức thủ công, buộc các tổ chức phải triển khai mô hình “máy đối đầu máy”.

Ông Nguyễn Minh Hải - Chuyên gia bảo mật của Fortinet Vietnam, nhấn mạnh số lượng lỗ hổng và dữ liệu bị đánh cắp tiếp tục tăng nhanh, trong khi ông Trần Quốc Long - Trưởng phòng Tư vấn giải pháp Công ty Vietsunshine, cảnh báo AI đã rút ngắn thời gian tấn công ransomware từ 13,5 giờ xuống còn 3 giờ, đồng thời mở ra nguy cơ tấn công “prompt injection” rất khó phát hiện.

Ở góc nhìn khác, ông Vũ Ngọc Sơn - Trưởng ban Công nghệ Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, Giám đốc Công nghệ Công ty NCS, cho rằng AI không chỉ mang lại khả năng phát hiện bất thường, phân tích mã độc, tự động hóa quy trình mà còn đặt ra thách thức về nhân lực, dữ liệu, công nghệ và tài chính. “AI không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu. Ai làm chủ được AI sẽ nắm lợi thế cạnh tranh”, ông Sơn khẳng định.

Trong không gian mạng, dữ liệu được ví như “tài nguyên”, thuật toán là “quyền lực” và AI đã trở thành “vũ khí mềm” định hình thực tại. Nếu không được bảo vệ đúng cách, hệ thống AI có thể bị biến thành công cụ phá hoại kinh tế, xã hội và an ninh quốc gia. Theo ông Nguyễn Minh Chính, đảm bảo an ninh cho AI phải là yêu cầu mặc định ngay từ khâu thiết kế, vận hành và kiểm soát. Ông nhấn mạnh để phát triển AI bền vững, Việt Nam cần triển khai đồng bộ ba trụ cột: thể chế, công nghệ và nguồn nhân lực.

Cụ thể, thể chế không chỉ quản lý thực trạng mà còn phải có tầm nhìn dài hạn, sớm hoàn thiện Luật AI cùng hệ thống tiêu chuẩn, quy định đạo đức và cơ chế giám sát. Về công nghệ, cần hình thành hệ sinh thái có chiều sâu, làm chủ từ thuật toán đến chip, điện toán đám mây và bảo mật dữ liệu, trong đó an ninh mạng phải được tích hợp ngay từ đầu. Yếu tố then chốt là nguồn nhân lực từ nhà nghiên cứu, kỹ sư, chuyên gia an ninh đến nhà quản lý và người sử dụng đều cần được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng, đạo đức và ý thức pháp luật để phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh với tội phạm công nghệ cao.

“Chỉ khi được bảo vệ vững chắc, AI mới thực sự phát huy giá trị vì con người, vì sự phát triển an toàn và tự chủ của đất nước”, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia Nguyễn Minh Chính nhấn mạnh.

Duy Trinh (t/h)