AI phát hiện sớm ung thư dạ dày: Cơ hội sống sót cao hơn hay chỉ là kỳ vọng?

Mô hình mang tên DAMO GRAPE, được phát triển bởi Bệnh viện Ung thư Chiết Giang phối hợp cùng Học viện DAMO thuộc Tập đoàn Alibaba. Công nghệ này đã được thử nghiệm trên hơn 70.000 bệnh nhân, cho kết quả khả quan và được công bố trên tạp chí y khoa uy tín Nature Medicine ngày 25/6.

Một nhà phê bình của tạp chí nhận xét đây là “phát hiện thú vị” bởi nó có thể giúp xác định nhiều trường hợp ung thư dạ dày giai đoạn đầu hơn trong tương lai.

Tại Trung Quốc, ung thư dạ dày là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, với khoảng 260.000 ca mỗi năm. Phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm có thể nâng tỷ lệ sống sau 5 năm từ dưới 30% lên hơn 90%. Tuy nhiên, thực tế hiện nay vẫn tồn tại nhiều rào cản khiến việc tầm soát sớm chưa hiệu quả, từ tâm lý ngại nội soi – phương pháp tiêu chuẩn vàng – đến sự chênh lệch chất lượng sàng lọc giữa các bệnh viện. Theo ông Cheng Xiangdong, Giám đốc Bệnh viện Ung thư Chiết Giang, hạn chế này khiến cơ hội sống sót của bệnh nhân bị thu hẹp đáng kể. Trong bối cảnh đó, mô hình AI mới được kỳ vọng sẽ mở ra hướng tiếp cận thân thiện và ít xâm lấn hơn cho người dân.

Theo bà Zhang Ling, chuyên gia thuật toán cao cấp tại Học viện DAMO và là tác giả của nghiên cứu, hình ảnh CT không cản quang vốn được sử dụng rộng rãi trong các đợt khám ngoại trú vì tiết kiệm chi phí và không gây đau đớn. Tuy nhiên, phương pháp này trước đây không được đánh giá cao trong chẩn đoán các cơ quan rỗng như dạ dày do hình dạng thay đổi thất thường, ảnh hưởng từ thức ăn và dấu hiệu ung thư giai đoạn đầu thường chỉ giới hạn ở lớp niêm mạc – rất khó phát hiện bằng mắt thường. Để vượt qua thách thức đó, nhóm nghiên cứu đã xây dựng cơ sở dữ liệu hình ảnh không cản quang lớn nhất thế giới, đồng thời huấn luyện mô hình AI để nhận diện các bất thường dù rất nhỏ.

Một người đàn ông làm việc tại xưởng máy CT tại Neusoft Medical ở Thẩm Dương, Trung Quốc, tháng 5/2024. (Ảnh: Xinhua)

Kết quả cho thấy mô hình DAMO GRAPE đạt độ nhạy 85,1% và độ đặc hiệu 96,8%, cao hơn lần lượt 21,8% và 14% so với bác sĩ X-quang. Bà Zhang nhấn mạnh: “Đây là lần đầu tiên hình ảnh CT không cản quang có thể được sử dụng để phát hiện ung thư dạ dày ở giai đoạn sớm”.

Trong quá trình nghiên cứu, nhóm đã kiểm tra lại các ảnh CT từ 11 bệnh nhân trước khi được chẩn đoán chính thức và phát hiện mô hình có thể phát hiện dấu hiệu ung thư sớm hơn từ 2 đến 10 tháng so với các phương pháp hiện hành. Đây được xem là bước tiến lớn trong nỗ lực phát hiện sớm căn bệnh nguy hiểm này.

Theo thống kê của Trung tâm Ung bướu Quốc gia Trung Quốc và Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), năm 2022, Trung Quốc ghi nhận 358.700 ca ung thư dạ dày mới và 260.400 ca tử vong – đứng thứ ba về tỷ lệ tử vong trong số các bệnh ung thư tại quốc gia này. Nếu được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, tỷ lệ sống sót sau phẫu thuật có thể lên tới 95%–99%, thậm chí có thể chữa khỏi hoàn toàn.

Ngược lại, ung thư dạ dày ở giai đoạn muộn gần như không có phương pháp điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, nội soi dạ dày – dù là tiêu chuẩn vàng hiện tại vẫn bị hạn chế do tính xâm lấn, gây khó chịu và tỷ lệ người dân chấp nhận làm nội soi còn thấp, đặc biệt ở các khu vực vùng sâu vùng xa, nơi trình độ kỹ thuật và nhân lực còn hạn chế.

Tiến sĩ Hu Can, tác giả chính của nghiên cứu và là bác sĩ phẫu thuật dạ dày tại Bệnh viện Ung thư Chiết Giang nhận định mô hình DAMO GRAPE đã giúp lấp đầy khoảng trống lớn trong việc phát hiện sớm ung thư dạ dày dựa trên hình ảnh. Trong khi đó, ông Trình Hướng Đông – Bí thư Đảng ủy bệnh viện và Phó Chủ tịch Hiệp hội chống ung thư Trung Quốc cho biết mô hình đã được triển khai thí điểm tại một số khu vực có tỷ lệ mắc bệnh cao và sẽ được mở rộng trên toàn quốc, thậm chí ra cả nước ngoài.

Dù chưa thể thay thế hoàn toàn vai trò của nội soi, mô hình AI DAMO GRAPE được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực, giúp phát hiện sớm ung thư dạ dày trong cộng đồng một cách hiệu quả và dễ tiếp cận hơn. Đặc biệt, với tính chất không xâm lấn và chi phí thấp, công nghệ này có thể khuyến khích nhiều người chủ động tầm soát sớm – yếu tố then chốt giúp thay đổi cục diện trong cuộc chiến chống lại ung thư dạ dày.

Thanh Hiền (t/h)